Alfabelerin Doğuşu

Sami kökenli bir halk olan Fenikeliler, milattan önce 3000’li yıllardan itibaren bugünkü Suriye, Lübnan ve Filistin’in Akdeniz sahillerinde yaşayan, tarihin en ünlü tüccar kavimlerinden biridir. Ticaretle hemhal olan Fenikeliler kurdukları kolonilerde malların tasnifi ve alış-verişi kolaylaştırmak için o zamana kadar kullanılagelen tüm alegorik işaretleri belirli bir kalıbın içine sokmaya başladılar. Bu alfabelerin doğuşu için ilk adımdı. Neden Fenikeliler? Fenikeliler tarihteki ender koloni devletlerinden  biriydi ve her zaman bir hareket halinde, kimi zaman şimdiki Anadolu topraklarında kimi zaman Lübnan dağlarında kimi zaman da Nil Nehri deltasında yaşarlardı. Bu sayede gezdikleri ve ticaret yaptıkları bölgelerdeki tüm zenginlikleri aldılar. Bunların içinde alfabe de vardı. Tarihte bilinen ilk modern alfabeyi bulan Fenikeliler, Mezopotamya uygarlıkları başta olmak üzere bölgedeki tüm kavimlerin kullandığı ve belirli bir anlama gelen sembolleri şu zamanda kullandığımız Latin alfabesine yakın bir şekilde çevirmeyi başardılar.

Daha sonra aşağı yukarı aynı yüzyıllarda yaşamış olan Fenikelilerin çağdaşı Aramiler sayesinde alfabe farklı bir formata büründü. Aramileri tarih sahnesinde en fazla öne çıkaran, dilleri Aramice oldu. Bugünkü Süryanice‘nin de aslı ve temeli olduğu kabul edilen Aramice, yaklaşık iki bin yıl Orta Doğu’da bilim, sanat, kültür ve diplomasi dili olarak kullanıldı. Aramiler bölgelerinde yaşayan Araplar ve İbraniler başta olmak üzere çoğu kavmi kültürel anlamda etkilediler. Araplar ve İbraniler, Aramilerin Fenikelilerden aldıkları alfabeyi kendilerine göre tekrar yorumladılar. Fakat Arap ve İbrani alfabesinin birbirine yakınlığı iki alfabenin de sağdan sola yazılmasıyla daha net görülebiliyordu.

Daha sonra Fenikelilerin bulup çığır açtıkları alfabeleri Akdeniz havzasındaki bir başka önemli uygarlık olan Yunanlılara da geçti. Yunanlılar Fenike alfabesini tıpkı Araplar ve İbranilerin yapmış olduğu gibi kendilerine göre çok daha farklı yorumladılar. Örneğin Yunanlar sağdan sola olan Fenike alfabesini soldan sağa şeklinde yeniden düzenlediler. Fenike alfabesinin bugünkü Latin alfabesine geçişi Romalıların kültürel atası olarak kabul edilen Etrüskler sayesinde olmuştur. Etrüskler Yunan alfabesine bir düzenleme daha getirerek bugünkü Latin alfabesine son şeklini vermişlerdir.

Fenike alfabesi olarak değerlendirilen ilk yazıt, İtalya’da bulunan Marsilya Yazıtları’dır. Yazıt Kazım Mirşan tarafından Türkçe olarak okunmuştur. Kazım Mirşan’ın ‘Etrüskler’ adlı kitabında Fenike alfabesinin öncesi ve sonrası detaylı bir biçimde anlatılmaktadır.

Alfabeler Arasındaki Benzerlikler

• A, Latin alfabesi, Yunan alfabesi, İbrani alfabesi ve Arap alfabesi gibi modern alfabelerin ilk ve sesli harfi. Latin alfabesinde a, Yunan alfabesinde alfa, Arap alfabesinde elif ve İbrani alfabesinde alef. Sami kökenli halklardan olan Sümerler, Babiller gibi Mezopotamya uygarlıklarında a harfini temsil eden bir çok işaret bulunurdu. Fakat en çok kullanılan örneği öküzdür. Sami çivi yazılarında a öküzü temsil etmektedir.
• Pek çok modern alfabenin ikinci ve sessiz harfi. Tıpkı diğer harfler gibi kökü hiyeroglif yazısına dayanır ve eski Mezopotamya uygarlıklarında evi ve çadırı temsil ettiği bilinir. Arapçada Ba, Yunancada Beta, İbranicede Bet, olarak geçer. Aynı zamanda Farsçada ve Rusça’da (Kiril alfabesi) da ikinci harftir. Sayısal anlamda çoğu zaman ikiyi temsil eder.