Biat Nedir? Geçmişten Günümüze Biat Kavramındaki Değişimler

Arapça bey’at kelimesinden türemiş olan biat, yine Arapça’da din adamı ile cemaati arasında yapılmış, ticari bir sözleşme anlamına geliyordu. Biat sözcüğünün Türkçe karşılığı ise saygı göstermek, hürmet etmek ve rıza göstermektir. Siyasi çerçevede biat ise belirli bir otorite, güç veya iktidar karşısında boyun eğme, rıza göstermektir. Biat gösterisinde bulunmanın ilk örneklerine ise Eski Ahit‘te rastlanmaktadır.

 

Commendatio;

Roma İmparatorluğu’nda resmi olmayan ama yaygın bir sistemdir. Commendatio olarak adlandırılan bu sistemde bir vatandaşın kendisinden mevkice yüksek bir kişinin yükümlülüğü altına girmesi ve ona hizmet etmeyi kabul etmesi biçiminde bir biatı öngörür. Commendatio adı verilen bu sistemde başka bir kişinin yükümlülüğü altına girmeyi kabul edenlere client (sığıntı); yükümlülüğü kabul eden kişilere ise patronus (koruyucu) adı verilmişti. 

Fakat biat kavramı genel olarak bir Ortaçağ kültürünün izlerini taşıyordu. Biat kültürü, Avrupa’da peş peşe gelen Reform ve Rönesans ile birlikte geçerliğini kaybetmiştir. Ortaçağ biat kavramını yansıtan eserler;

• Pinturicchio’nun yapmış olduğu fresk; Haçlı Seferleri’ne katılmadan önce Papa II. Pius‘a biat eden askerleri anlatır.

• Refaello Sanzio’nun yağlı boya tablosu.

Yine Ortaçağ’da biat kavramı, iki hür erkek arasındaki karşılıklı anlayış ve rıza göstererek yapılan seramoni anlamına da geliyordu. Roma dönemindeki Commendatio ve Cermenlerdeki Gefolgschaft‘ın bir potada erimesi sonucu ortaya çıkan Ortaçağ biat kültürü bir tür feodal düzenin yansımasıydı. Bu iki kavramın birleşmesi sonucu, taraflardaki eşitsizlik bir ebze azaltılmıştır. Feodalite (derebeylik) döneminde, koruma altına giren kişi vassal; koruyucu kişi ise senyör olarak isimlendirilmekteydi. Vassallar, senyörlere karşı sadakatini gösteren ritüellerde bulunur ve her ne olursa olsun saygı duyacaklarını ifade ederlerdi. Bu biat türü, genellikle yeminli törenler ve sembolik hareketlerle dolu bir gösteriydi. Biatın en önemli ikonlarından biri de el veya ayak öpmedir.

 

Günümüzde kullanılan biat kavramı daha çok siyasi bir güce veya otoriteye sorgulamadan, koşulsuz destek vermek ve onun arkasında durmak olarak değerlendirilmektedir. Bu çerçevede siyasi liderler veya otorite sahibi iktadarlar, mutlak birer koruyuculardır ve koruma isteğini kabul edenler ona sıklıkla şükran duyarlar ve saygı gösterirler. İtaat etmenin, karşı çıkmak ve başkaldırmaktan daha meşru bir zemin olduğunu da savunan bu görüşe güç ve iktidar sahibinin sözleri birer yasa niteliğindedir.