Siyaset

Devlet Türleri Nedir? Devlet Şekilleri ve Yönetim Biçimleri Nelerdir?

Devlet, kavramı oldukça muğlak olan bir olgudur. En temel anlamıyla devlet, belirli bir toprak parçası üzerinde egemen olan belirli insan topluluğunun oluşturduğu varlıktır. Devlet, uluslararası ilişkilerde hala tanımı konusunda uzlaşmaya varılamayan bir kavram olmakla birlikte belirli sınırlar içerisinde değerlendirilmektedir.  Bir görüş, devleti yaşanabilecek tek siyasal örgütlenme biçimi olarak görürken, diğer bir görüş devleti baskı ve sömürü aracı olarak ele alır. Tüm bu tartışmalı ve muğlak tanımları bir kenara bıraktığımızda karşımıza devlet şekilleri, türleri ve yönetim biçimleri gibi alt dallar çıkmaktadır. Peki devlet şekilleri nelerdir? Devlet türleri kaça ayrılır? Devlet şekilleri ve yönetim biçimleri nelerdir? İşte tüm yönleriyle Devlet Türleri Nedir? Devlet Şekilleri ve Yönetim Biçimleri Nelerdir?

Devlet şekilleri ”egemenliğin kaynağı”, teşkilatlanma biçimi’, ”hukuki yapılanma” ve ekonomik yapılanma şeklinde dört farklı alt dala ayrılır. Bu dört fark devletlerin kimliğini ortaya çıkarmaktadır. Devletlerin tanımlarını yaparken söz konusu bu kriterler önem taşımaktadır.

Egemenliğin Kaynağı

Devletin egemenlik kaynağı olarak hangi grubu ve hangi değerleri gözettiği ”egemenlik” kaynağı ile ilgili bir durumdur. Egemenlik kaynağı dini temellere dayandığı gibi geleneksel nedenlerden ötürü de şekillenebilir bir olgudur. Egemenlik kaynağı belli başlı olarak 4 tanedir:

Monarşik Devlet: Devlet başkanlığının ırsi olarak bir başkasına devredildiği sistemdir. Monarşik devletler, hükümdarlık haklarının kısıtlandırılmasına göre iki ayrılır:

  • Mutlak Monarşi: Tek kişinin iktidar olduğu sistemdir. Monarkın yani ülkyi monarşi ile yöneten kişinin kanunen bir kısıtlanması söz konusu değildir.
  • Meşruti Monarşi: Monarkın haklarının bazı organlar tarafından denetlendiği ya da kısıtlandığı kısmi monarşik sistemdir.

Oligarşik Devlet: Bir sınıfın, zümrenin ya da topluluğun iktidarda olduğu yönetim biçimidir. 

Teokratik Devlet: Egemenlik kaynağının dine dayandığı, devletin dinin kurallarına göe yönetildiği yönetim biçimidir. 

Cumhuriyet: Devlet başkanlığının monarşide olduğu gibi olmayıp halkın doğrudan devlet yöntimine müdahil olduğu yönetim biçimidir. 

Teşkilatlanma Biçimi

Bir ülkenin yönetimsel olarak hangi teşkilatlanma yapılarını benimsediğini ifade eder. Devletin hukuki ve idari anlamda nasıl yönetildiği ”teşkilatlanma biçimi” ile ilgilidir. Teşkilatlanma biçimi ikiye ayrılır:

Basit Devlet (Üniter Devlet): Devletin temel organlarının ”teklik” özelliği gösterdiği bi devlet çeşididir. Üniter devletlerin en temel özelliği tek bir hukuki düzen ve yapılanmanın olmasıdır. 

Bileşik Devlet (Federasyon ve Konfederasyon olarak ikiye ayrılır)

  • Federasyon: Bir ana devlet ve beraberinde ona bağlı uluslararası bir statü ve kimliği olmayan ülkelerin bir araya gelerek oluşturdukları (Rusya Federasyonu gibi) yönetim biçimidir. bkz. Federal Devlet Anlayışı
  • Konfederasyon: Birden fazla bağımsız devletin bir araya gelip, uluslararası hukujki kimliklerini koruması ile meydana gelen, belirli bir amaç doğrultusunda kurdukları devlet ya da sistemdir.

Hukuki Yapılanma 

Devlet mekanizmalarının hukuken hangi temellere dayandığı ile ilgilidir. Hukuki yapılanma ülke içerisindeki konularda hangi hukuki yöntemlere başvurulduğu hakkında bilgi verir. Hukuki yapılanma belli başlı olarak 5 tanedir:

Mülk Devleti: Devleti yöneten kişi, zümre ya da topluluk devleti kendi mülkü sayar. Devletin sınırları içerisinde yaşayan her vatandaş, hükümdara ve onun emirlerine tabidir. Mülk Devleti sınırları içerisinde yaşayan kişilerin hak ve hüriyetleri söz konusu değildir. 

Polis Devleti: Ülke içerisinde yaşayan her vatandaşın refah ve selametini sağlayan, bu amaç doğrultusunda her türlü tedbir ve önlemi alan fakat aynı amaç doğrultusuna bireyin hak ve özgürlüklerine müdahale edebilen ve bunları yaparken belirli bir hukuk kuralı gözetmeyen devlet tipidir. 

Hazine Teorisi: Devletin ”polis devleti” çerçevesinde haklarını ihlal ettiği kişilere yargısal koruma sağlayan ‘polis devletin” yumuşatılmış bir formudur. 

Kanun Devleti: Kanunlara uygun ve kanun çerçevesinde yönetilen devlet şeklidir. Bu devlet şeklinde herahangi bir ”kanun” uygulanabilir ve kanunların evrensel olup olmaması bir anlam ifade etmez. 

Hukuk Devleti: Devletlerin hukuka ve hukuk kurallarına bağlı olduğu bir yönetim şeklidir. Bu yönetim şeklinde devlet yrıca vatandaşların hukuki güvenliğini de sağlamaktadır. 

Ekonomik Yapılanma 

Devletin iktisadi olarak hangi ölçütleri kıstas aldığı hakkında bilgi verir. Devletlerin benimsediği ekonomik ilkeler çeşitlilik gösterse de ekonomik yapılanma belli başlı olarak 3 tanedir:

Kapitalist Devlet: Üretim araçlarının kişilerin elinde olduğu, bireyin hür teşebbüs hakkının önde tutulduğu devlettir. 

Sosyalist Devlet: Üretim araçlarının kontrolünün devletin elinde olduğu yönetim biçimi veya devlettir. 

Sosyal Devlet: Ekonomik ve sosyal anlamda kişilerin istekleri doğrultusunda ve insanca yaşayabilmesi için gerekli tüm tedbirleri alan devlettir. Bu amaç doğrultusunda devlet, sosyal ve ekonomik hayata müdahale edebilir. 

Sosyal Ekonomi, Piyasa Ekonomisi ve Karma Ekonomi Arasındaki Farklar Nelerdir?

Bu yazımızda Devlet türleri kaça ayrılır? Devlet şekilleri ve yönetim biçimleri nelerdir? İşte tüm yönleriyle Devlet Türleri Nedir? Devlet Şekilleri ve Yönetim Biçimleri Nelerdir? gibi soruların cevaplarını anlatmaya çalıştık. Eksik ve hatalı yerleri; eklemek istediğiniz notları ve görüşleri lütfen bize yorumlar kısmından bildirin.

Konuyla ilgili olarak diğer yazılarımız:

Devlet Nedir? Uluslararası İlişkilerde Devletler

Devlet Nedir? Devletin Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Organik Devlet Teorisi

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.