Çakmak Hattı Nedir?
İkinci Dünya Savaşı’na her ne kadar Türkiye kağıt üzerinde girmiş olsa da zararlarından oldukça fazla etkilemiştir. Söz konusu bu zararları Türkiye’nin askeri alandaki çalışmalarından da görebiliyoruz. Bu askeri çalışmalardan en önemlisi Trakya bölgesinde kurulan Çakmak Hattıdır. Peki Çakmak Hattı nedir? Ne amaçla kurulmuştur? Başarılı olmuş mudur? Çakmak Hattı hangi ülkenin tehdidi karşısında kurulmuştur?
Çakmak Hattı Nedir?
Çakmak Hattı, II. Dünya Savaşı’nın ayak seslerinin geldiğinin anlaşılmasının ardından, Almanlar tarafından gelebilecek olası bir tehlikeye karşı Trakya sınırında karşı koymak amacıyla Çatalca’da kurulan bir hattır. Söz konusu bu hat, Marmara Denizi’nden Karadeniz’e kadar uzanmaktadır.
Çakmak Hattı, ismini planı yapan Mareşal Fevzi Çalmak’tan almıştır.
Atatürk Karşı Çıkmıştı
Mustafa Kemal Atatürk, hattın kurulması planlanan yıllarda Cumhurbaşkanlığı görevini yapmaktaydı. Fakat Mustafa Kemal Atatürk, böyle bir hattın gereksiz olduğunu ve herhangi bir işe yaramayacağını ifade eden şu sözleri söylemiştir:
Savaş, oldum olası toprak üstünde yapılır ve toprak üstünde kazanılır, yahut kaybedilir. Çakmak Hattı ne kadar güçlü olursa olsun ömrü, bir muharebeninki kadar kısadır. Ben milletimin parasını bir kapris uğruna toprak altına gömdürmem.
Fevzi Çakmak, hattı planlarken Fransızların ünlü Maginot Hattını örnek almıştı. Fevzi Çakmak, hattın beton ve çelikten örülü bir hat olması gerektiğini düşünüyor ve böylece olası bir Alman saldırısında güvenliği sağlamayı amaçlıyordu.
İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin askeri alandaki gelişmeleri, daha çok kendi sınırlarını korumaya yönelikti. Ülkenin içinde bulunduğu durum, agresif bir dış politika izlemeye müsait olmadığından tıpkı Fransa gibi Türkiye de kendi sınırlarını korumak için böyle bir hat kurmaya çalışmıştır. Fransızlar, Çakmak Hattından çok daha büyük olan Maginot Hattını yapmışlar fakat Almanların Paris’e girmesini engelleyememişlerdir.
1941’in Şubat ayında Almanlar Bulgaristan’ı işgal etti ve Türkiye ile komşu oldu. Hat Çatalca sınırına çekildi.
Çakmak Hattı Başarılı Oldu mu?
Çakmak Hattı, teknik imkansızlar nedeniyle başarısız bir uygulama girişimi olarak kayıtlara geçti. Çakmak Hattının inşası çimento ve demirin yeteriz olmasından ötürü ilerleyememiştir. Bir yıl içerisinde sadece 380.000 ton çimento üretilebilmiş ve bu fabrikalarda kolayca tahrip edilebilecek yerlerde bulunmuştur.
Almanya’nın Yunanistan ‘ı işgal etmesinin ardından Çakmak Hattı savunma anlamında işlevini kaybetmiştir. Zira söz konusu bu savunma hattı Bulgaristan’dan gelebilecek olası tehlikelere karşı kurulmuştur. Fakat Almanya tam tersi bir politika izleyerek Türkiye ile Güney Trakya’dan komşu olmuştur.
Şayet düşman kuvvetleri Meriç Nehri’nin aşağı bölümünden olası bir hamle yaparsa Trakya’nın kuzey sınırı boyunca uzanan Çakmak Hattı’nın geri kısım ile irtibatı kesileceği için dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Çakmak Hattı’nda bekleyen askerleri tahliye etmiş ve orduyu Çatalca hattına çekmiştir.
Çakmak Hattı’nda aşırı soğuklardan ötürü pek çok asker şehit olmuştur. Çatalca’daysa köylerdeki halk büyük sıkıntılar çekmiş ve hatta bazı köylüler Anadolu’ya göç etmişlerdir. Günümüzde Doğu Trakya’da Çakmak Hattı’na ait mevziler görülebilmektedir.