Esenboğa Havalimanı’nın İsmi Nereden Geliyor?
Asırlar öncesinde bir hikaye dayanan Esenboğa ismi bir zamanlar değiştirilip yerine ‘İsmet İnönü’ koyulması tartışmaları olmuş, fakat tüm tartışmalara rağmen değiştirilmemiş ve günümüze kadar aynı kalmıştır. Değiştirilmek istenmesinin sebebi ise kulağa hoş gelmemesi olmuştur.
İsme bakıldığında aslında çoğu kişinin bundan haberi olmadığını görüyoruz ve bu ismin kökenine inip hangi anlam taşıdığını ve ne amaçla konulduğuna bakalım.
Esenboğa sözüyle aslında; “esen, uçan, kaçan, veya gülen bir boğa” anlamı kastedilmektedir. Kelimenin başındaki ‘esen’ sözünün esmek ile alakası olduğu söylenemez. Aslında bakıldığında ‘isen’ olarak görürüz, yani ‘mutlu’ anlamına gelmektedir Esenboğa adının doğru telaffuzu ise ‘İsen Boğadır’ yani mutlu, güzel, iyi ve sağlıklı öküz anlamına gelir.
Öküz kelimesi kulağa hoş gelmemekle birlikte aslında dönemin insanları şuan bizim nasıl ki çocuklarımıza “aslan” kelimesini kullanarak sevdiğimiz gibi onlar da öküz boğa veya manda benzeri güçlü hayvanların adlarını koyarak yüceltmişlerdir.
İşte, Timur’un generali Esenboğa’nın, daha doğrusu ‘‘İsen Buga’’nın Türkiye Cumhuriyeti’nin başkentindeki havaalanına kadar uzanmasının kısa öyküsü:
İsen Buga, Asya’daki Türk imparatorluklarından biri olan Çağatay Devleti’nin hükümdarıydı. Hızır Hoca’nın torunu ve Üveys Han’ın oğluydu ve soyu Cengiz Han’a dayanıyordu. Timur büyük bir ordu kurmuş ve bu ordu içerisinde çok farklı milletlerden asker ve general vardı.
İşte, İsen Buga da aynı ordunun generallerinden biriydi. Cengiz Han’ın soyundan geldiği için ‘‘Han’’ unvanını taşıma hakkı vardı ama herşeyiyle Timur’un emrindeydi ve kumandası altındaki birliklerle Timur’la beraber diyar diyar gezip savaşıyordu.
İsen Buga, Timur’la Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid arasında 1402’de Ankara’da, Çubuk taraflarında çıkan savaşta da bulundu. Bazı harp tarihçilerine göre ön saftaki hücum birliklerinin, başka görüştekilere göre ise Timur’un meşhur fil müfrezelerinin kumandanıydı. Karargáhını bugün kendi adıyla anılan yerde, daha doğrusu adının bozulmuş şekli olan ‘‘Esenboğa’’ taraflarında kurdu. Efendisinin 1402 Temmuz’unun son haftasında yapılan savaşın galibi olmasında onun büyük rolü vardı. Timur’un iki oğlunun, Miranşah’la Şahruh’un birliklerinin saldırıları karşısında sıkıntılı anlar geçirmekte olan Osmanlı ordusu İsen Buga’nın fil müfrezelerini ön hatlara sürmesi üzerine tam bir bozguna uğradı. Yıldırım Bayezid, Timur’un káğıt üzerindeki hükümdarı Mahmud Han tarafından esir alındı, neticede herkesin bildiği acı son geldi, Yıldırım birkaç ay sonra canından oldu ve Osmanlı devleti parçalanıp bir ‘‘fetret’’ devri yaşadı.
Ankara Savaşı’ndan günümüze kalanlar da işte bu acı hatırayla birlikte, Timur’un Çubuk’ta yaptırmış olduğu bir hamamın kalıntısı, yine Çubuk Ovası’nda arada hala çıkan ok başlarıyla savaş baltası parçaları ve şimdi ‘‘Esenboğa’’ halini almış olan İsen Buga’nın adı gelebildi.
