Eski Türk Devletlerinde Kurultay Nedir?
İslam öncesi Türk devletlerinde siyasi, sosyal, mali ve askeri meselelerin görüşülerek karara bağlandığı yere Kurultay adı verilmiştir. Kurultayın iki ismi daha vardır:
1. Toy
2. Kengeş
Toylarda devlet meseleleri görüşülmüş, dini tören, yarışma ve çeşitli eğlenceler düzenlenmiştir. XII. yüzyıldan itibaren bu meclisler için Kurultay adı ön plana çıkarken “toy” kelimesi sadece şölenler için kullanılmıştır.
Her boyun kendine ait “Küçük Kurultay” adı verilen meclisi vardı. Burada halk katılımı ile boy beyi seçilmiştir.
Büyük Kurultayda ise başkan kağandır. Kağanın olmadığı zaman ise Hatun veya Aygucı (vezir) kurultaya başkanlık etmiştir.
Genellikle yaylak-kışlak yaşamına göre toplanan kurultay, olağanüstü durumlarda da toplanmıştır.
Kurultay üyelerine Toygun, kurultayda oturma sırasını belirleyen törelere Orun adı verilmiştir. Kurultayın kanun yapma, hakan seçme, hakanı denetleme, yetkisini kısıtlama ve gerekirse azletme yetkisi bulunmuştur.
Kurultaylarda ayrıca Ordu teftişi, halk ve atların sayımı, savaş ve barış kararının verilmesi işleri de yürütülmüştür.
Kurultay, hükümdarın uygulamalarını kabul etmeyebilirdi. Mesela Köktürklerde Bilge Kağan’ın şehirlerin surlarla çevrilmesi, Budizm’in kabul edilmesi istekleri kurultay tarafından reddedilmiştir.
Hunlar’da Kurultay
* İlk toplantı: Dini konular
* İkinci toplantı: Bağlılık kurultayı
* Üçüncü toplantı: Savaş ve sayım kurultayı
Kurultay Üyeleri
* Kağan (Başkan)
* Hatun (Katun)
* Bağlı kavimlerin yöneticileri
* Boy beyleri
* Şad (Vali)
* Sübaşı (Ordu Komutanı)
* Buyruk
* Yabgu
* Aygucı
* Tarkan
* Ağılıg
* Tigin
Eski Türklerde Diğer Meclis Örnekleri
> Nazırlar Meclisi (Tabgaçlar)
> İhtiyarlar Meclisi (Hazarlar)
> Komenton (Peçenekler)
> Millet Meclisi (Tuna Bulgarları)
> Seçkinler Meclisi (Avrupa Hunları)
> Timek (Oğuzlar)
