İyilik Yap Denize At Balık Bilmezse Halık Bilir Ne Demek?

İyilik yap denize at balık bilmezse halık bilir. Türkçemizde atasözleri ve deyimler külliyatımızın en değerli sözlerinden biri olan “iyilik yap denize at balık bilmezse halık bilir” sözü, pek çok anlama geliyor. İncelik bakımından oldukça nadide bir atasözü olan “iyilik yap denize at” atasözü ne anlama geliyor? “İyilik yap denize at balık bilmezse halık bilir” sözünü açıklamak gerekirse bu söz hakkında neler söyleyebiliriz?

Halık: Yaratan, halk eden

“İyilik yap denize at balık bilmezse halık bilir” atasözü belli başlı olarak iki anlama gelir. Bu anlamlar karşılıksız yardım yapmanın önemi ve kişinin gösterişten uzak durmasıdır.

Karşılıksız Yardım Yapmak

Herhangi birisine ya da birilerine yardım yaptığımız zaman bunun karşılığında bir şeyler beklemek olmaz. “İyilik yapan mükafat beklediği an tefecidir” diyen Cemil Meriç de aşağı yukarı bu atasözümüzle aynı anlamlara gelen bir cümle kurmuştu. İyilik yapmayı, karşılık bekleyerek yapmak iyiliğin özüne ters olduğu için insanlar, iyilik yaptıklarında bir karşılık beklemeden yapmalıdırlar. Ama insanın yaratılışı gereği bir iyilik yapıldığında insan, alkışlanmak ya da takdir toplamak ister. Bunu hayatında düstur edinmek neredeyse çok zor. Birilerine en ufak bir yardımımız dokunduğunda buna birilerinin de şahitlik etmesini istiyoruz. Neden? Çünkü birilerinin sizin bu davranışınızı ödüllendirmesi gerekir.

Örneğin Hz. Ömer, sahabe ve halifeler arasında yoksulun durumunu en çok gözetendi. Hatta Hz. Ömer’in peygamberimiz Hz. Muhanmet’in “sağ elin verdiğini sol el bilmemeli” hadisi ışığında geceleri yardım yaptığı da biliniyordu.

İyilik yapmak kolay ama balığın bunu bilmesini bekleyip beklememek zor. Herkes iyilik yapar, dünya üzerindeki 2000’den fazla her din, mensuplarına iyilik yapmalarını söyler. Ama her birey, yaptığı iyiliğin karşılığını alıp almamak ya da bu faktörün kişide önemli olup olmaması, iyiliğin derecesinde önemli bir etkendir. İyilik her zaman karşılık beklemeksizin güzel.

Gösterişten Uzak Olmalı

Yukarıdaki anlamına çok yakın bir şekilde yapılan iyilikler, gösterişten uzak yapılmalıdır. İyilikler gösterişe bulandı mı çirkinleşir, şova dönüşür. Mesela ünlü yaşamlarında, magazinel haberlerde yapılan yardımların objektif önlerinde yapılması da buna bir örnektir.

Tamamen gösterişten yapılan yardım ve iyilikler, içten olmayıp zorla ya da bir şeylerin yolunu açma amacıyla yapılan çalışmalardır. Bu duruma bir nevi göz boyama, kamuoyunu yanlış yönlendirme veya algıyı saptırma gibi halkla ilişkiler terimleri de kullanılabilir.

Balık çoğu zaman bilmez ama balığın bilip bilmemesi önemli değil aslolan iyiliğin ne niyetle ve ne düşünülerek yapıldığıdır. Kısaca “iyilik yap denize at balık bilmezse halık bilir” atasözünün özeti, anlamı, açıklaması ve yorumu (şahsim ve kanaatimce) budur.