Maslow’un Kendini Gerçekleştirme Kavramı
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde üçgenin en tepesinde yer alan bölüm, kendini gerçekleştirme olarak karşımıza çıkar. Diğer ihtiyaçların da üzerinde olan ve tamamen soyut bir kavram olan kendini gerçekleştirme ne anlama geliyor? Kendini gerçekleştirme kavramına yakından bakalım:
Hümanist psikologlara göre insan davranışlarını etkileyen ve davranışlara yön veren en önemli güdü ”kendini gerçekleştirme” güdüsüdür. Hümanist psikologlar tıpkı Maslow’un hiyerarşisinde olduğu gibi beslenme, korunma, neslini sürdürme gibi fizyolojik ihtiyaçların önemini inkar etmemekte hatta bunları birer temel ihtiyaç olarak kabul etmekle birlikte, insanların daha üst düzey bazı ihtiyaçlarının da var olduğunu ve bunları doyurması gerektiğini ileri sürerler.
Söz konusu bu üst düzey ihtiyaçlar; saygı görmek, bilgi edinmek, güzellikten zevk almak gibi sadece insana özgü ihtiyaçlar olarak tanımlanabilir. Maslow tüm bu ihtiyaçları ”gelişme ihtiayçları” olarak belirler ve bu ihtiyaçların ancak temel ihtiyaçlar gerçekleştikten sonra ortaya çıkabileceğini dile getirir.
Abraham Maslow, kendini gerçekleştirme kavramını ampirik bir yolla ele almıştır. Tarihi ve hala yaşamaya devam eden seçkin kişiler üzerinde klinik metotla derinlemesine yürüttüğü incelemeleri neticesinde kendini gerçekleştiren kişilerin en belirgin özellikleri arasında şunları sıralamıştır:
- Gerçeği olduğu gibi algılayabilme
- İçten geldiği gibi davranabilme
- Bir probleme dönük olma
- Kendine yeterli olma
- Çevreden bağımsız olma
- Takdir edebilme
- İnsanlıkla özdeşleşme
- Demokratik bir karakter yapısına sahip olma
- Nüktedanlık
- Yaratıcılık
- Sosyal kalıplaşmaya karşı direniş
- Belirsizliğe katlanabilme
- Çok değil az insanla derin, tatmin edici kişiler arası ilişkiler kurabilme
- Amaçlarla araçlar arasında ayrım yapabilme
- Takdir edebilme
- Demokratik kişiliğe sahip olma
İnsancıl bir yaklaşımı temel alan eğitim sistemlerinde öğrencinin kendini gerçekleştirme sürecini destekleyecek tüm şartlar sağlanmaya çalışılır. Kişi, kendi öğrenme sorumluluğunu kendi öğrenmeye çalışır. Kendisi ve kendi geleceği hakkında kararlar alıp seçim yapabilir ve kendi ilgi ve ihtiyaçlarına göre bilgileri yeniden yapılandırabilir.
Maslow’un kendini gerçekleştirme kavramını kısaca özetlersek şunları söyleyebiliriz; potansiyellerini en üst seviyede kullanabilme, yeterlilik ve olgunluğu artırmaya yönelik bir yöneliş süreci ve doruk yaşantısına sahip olmaktır. Kişinin yeteneklerini sonuna kadar kullanarak istediği yere gelebilme de kendini gerçekleştirme olarak kabul edilir.
Kendini gerçekleştirme daha çok bilim insanları ve sanatçılar arasında yer alır. Yarına iz bırakma ve başka nesil ve kuşaklar arasında dahi hatırlanabilme çabası kendini gerçekleştirmedir.
