Neden Bağımlı Oluruz?
Bağımlılık ile ilgili problemleri daha net bir şekilde kavrayabilmek için insanların neden maddelere bağımlı olduklarını anlamalıyız. Bu yüzden bunun sebeplerine göz atacağız. Öncelikle bağımlılığın dört ana sebebi olduğunu söyleyebiliriz.
- İyi hissetme
- Sakin hissetme
- Güçlü hissetme
- Sosyal bağ kurma
Edimsel Koşullanma: Geçmişte ödüllendirilen bir eylem tekrarlanmaya açıktır. Bir kişi madde kullandığında iyi hissetmeye başlar ve bunu ileride tekrarlamak ister ya da maddeyi arkadaşlarıyla birlikte kullanır.
Çok fazla bir baş ağrınız olduğunu düşünün. Bir ağrı kesici alırsanız baş ağrınız kesilecek ve kendinizi iyi hissedeceksiniz. Yani başınız tekrar ağrıdığında ağrı kesici alma ihtimaliniz çok daha yüksektir. Buna olumsuz pekiştirme denir. Eğer bir eylem gelişen kötü bir durumu ortadan kaldırıyorsa o eylemin tekrarlanması olasıdır.
Gördüğünüz gibi bunlar oldukça basit kuramlar. Bu modellerde değinilmeyen şey ilaç kullanımıyla ortaya çıkan olumsuz sonuçlar. Olumsuz sonuç doğuran bir eylem tekrar edilmemeli. Peki bunu inatla neden devam ettiririz? Kısa süren bir iyi hissetme için bu cezalara katlanmanın sebebi ne olabilir? Gelecek zaman kavramı burada kilit rol oynuyor. Anlık pekiştireçler gelecek cezalardan daha kuvvetlidir.
Bağımlılığa başlayan kişi bu davranışını sürdürür. Bağımlılık yaratan madde zamanla özfarkındalığı azaltır. Özfarkındalığı azalttığı gibi bağımlı olunan madde kişinin normal karar verme mekanizmasını da etkiler. Yani bağımlı olunan maddeler kişinin kendini çok daha az eleştirmesine neden olur.
Çok net bir şekilde görüyoruz ki kişilerin eylemlerini düşünce ve inançları biçimlendiriyor. Yıllardır yapılan psikolojik inançlardan anladığımız kadarıyla bunun tam tersi de olabilir. İnsanlar birçok zaman sergiledikleri eyleme göre düşünce ve inançlarını değiştirebilir. Buna ‘Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi‘ denir.
