Nepotizm Nedir? Örnekleri ve Özellikleri – Kelime Anlamı
Nepotizm nedir, ne demek ve ne anlama geliyor? Nepotizmin özellikleri nelerdir? Daha önceki yazılarımızda çeşitli siyasi kavram ve terimlerden söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca ”nepotizm”den söz edeceğiz.
Nepotizm Nedir? Ne Demek?
Özellikle siyasi alanda yakın çevre ve akrabanın kollanıp gözetilmesi ve konum, mevki ve güç olarak iyi yerlere gelmesine yardımcı olmaktır. Nepotizm, liyakate dayalı bir sistemin tam zıttı konumdadır. Zira nepotizm, hak edene değil kan bağı olana öncelik verir. Bu da kurumların zaman içerisinde yozlaşmasına neden olmaktadır. Nepotizm, tam anlamıyla ”akraba ayrımcılığı” anlamına gelmektedir.
Kökeni
Nepotizm kelimesinin kökenini İtalyancadır. Nepote, İtalyanca’da ‘yeğen’ anlamına gelir ve bu kelimeden ”nepotismo’ kelimesi türemiştir. Bazı iddialara göre ise kelimenin kökeni Dante İtalyancası (modern İtalyanca) değil Latincedir. Kelime anlamı ”yeğencilik” olan Nepotizm, İngilizce’de kendine nephew: yeğen şeklinde yer bulmuştur.
Nepotizm tıpkı ‘kronizm‘ ve ‘partizanlık‘ gibi belirli bir iş için önceliği sadece belirli kişilere vermektir. Bu işlerin yapılmasında liyakat ya da hakkaniyet gözetilmeksizin öncelik yakınlığa ya da görüş aynılığına verilir.
«Nepotizm» Türkçede «hısım-akraba kayırmacılığı» anlamına gelir.
Alaturka kapitalizmimizin ve arabesk liberalizmimizin devlet bankalarının yağmasına dayalı «model»i budur.
Bu modelin bir başka yüzünde, gülsuyu ve hacıyağı ile yıkanmış Suudi şirketleri, «hileyi şeriye»ye dayalı faizsiz krediler, parti il başkanları ile kurulmuş Arap sermayeli «birader şirketleri» ve dinsel tarikatlar bulunuyor.
Tarikat-Siyaset-Ticaret, Uğur Mumcu Sayfa 84 – Um:ag Yayınları
Türkiye’de Nepotizm
Bugün gerek iktidar gerekse muhalefet partilerin ilk tercihi olan anlayış, ülkenin geneline de sirayet etmiş, kanserli bir hücre gibi tüm vücudu sarmıştır. Hemen hemen her kurumda her pozisyon için öncelik akrabalara, eşe-dosta veriliyor. Bunu örnekler üzerinden somutlaştırabiliriz. Örneğin;
ALES sınavında sondan ikinci olan Bakan Çavuşoğlu’nun akrabası, listede kendine en tepede yer bulmuştu. Yüksek lisansa başvuru yapan diğer adaylardan daha az puan almasına rağmen Çavuşoğlu’nun akrabası kontenjanından yararlanan Şeyda Çavuşoğlu’nun bu torpili, sosyal medyada da çok konuşulmuştu.
- Detaylar için bkz: Torpilin Böylesi: Bakan Çavuşoğlu’nun Akrabası ALES Sınavında Sonuncu Listede Birinci
İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı adayı Binali Yıldırım’ın TBMM Başkanlığı görevinden istifası öncesinde istisnai kadrodan pek çok kişiyi memur olarak yaptığı hatta özel garsonu olan Zeynel Nar’ı da özel müşaviri olarak atadığı öğrenilmişti.
Detaylar için bkz: Binali Yıldırım’dan Giderayak Torpil: Özel Garsonunu Müşavir Yaptı
Konuyla ilgili olarak İlber Ortaylı‘nın Türkiye’nin Yakın Tarihi isimli kitabında şöyle bir bölüm yer almaktadır:
Cumhuriyet Halk Partisi kadrolarını yenileyemeyen bir partiydi partiye girip çalışmak bile bir nepotizm yani akraba ve yakın kayırcılığına dayalı bir imtiyazdı. 2. Dünya Savaşı sonrası değişen dünya şartları CHP’ye de değişikliğe uymaya çağırdı ve itiraf etmeli ki İsmet İnönü ve CHP bunu başardı. Demokrat Parti CHP nin çocuğudur Celal Bayar Atatürk’ün sevdiği İktisat vekili ve son başvekildi. Adnan Menderes 1930 serbest fırka deneyimi sırasında Aydın il başkanıydı en başta Atatürk’ün şiddetini celbetmişti ama Atatürk onun sözlü ve yazılı raporlarından çok etkilenmiş ve onu CHP listesine aday koymuştu. Demokrat partililer önceleri Hüseyin Cahit Yalçın gibi müfriter tarafından komünist olarak bile dalgalandılar ama kısa zamanda görüldü ki sağdan soldan çığ gibi üye çeken Demokrat Parti solculara karşı uyanıklık da CHP den geri kalmıyordu. 1946’da demokrasisinin ilk muhalefet partisi Nuri demirdağın Milli Kalkınma Partisiydi.İsmet Paşa Demirdağı fena harcadı sermayesi battı Demokrat partililer de bir müdahaleyi sessizce tasvip ettiler.
