Osmanlı Tarihi

Osmanlı Devleti’nde Sancak Sistemi Nedir?

Osmanlı Devleti’nde şehzadeler, yönetim ve denetim anlamında tecrübe kazanmaları için sancaklara vali olarak gönderilir ve buralarda söz konusu alanlarda kendilerini geliştirirlerdi. Osmanlı Devleti için son derece önemli olan sancak sistemi, devletin ilerleyen yıllarında kaldırılmış ve şehzadeler “kafes usülü” üzerine yetişmeye başlamıştır. Bu yazımızda kısaca sancak sisteminden ve sancak sistemine dair bilinmesi gerekenlerden bahsedeceğiz.

Osmanlı Devleti’nde padişahın erkek çocuklarına genellikle şehzade ya da efendi ismi verilmiştir. Osmanlı Devleti’nde padişahın erkek çocukları, kademe olarak iyi yerler olan yüksek haslarda görev almışlardır.

Şehzadeler Sancağa Nasıl Giderdi?

Osmanlı Devleti’nde sancak sisteminin en önemli özelliklerinden biri de şehzadelerin yanlarında annesi, hocası ve askerleri ile görev yapacağı yere gitmesidir. Valide sultanlar içerisinde oğlu ile sancağa gitmeyen tek kişi, Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi Hürrem Sultan’dır.

Şehzadeler Kaç Yaşında Sancağa Gönderilirdi?

Osmanlı Devleti’nde şehzadeler genellikle saraydaki eğitimlerini tamamladıktan sonra 10 ile 17 yaş arasında sancaklara gönderilirdi.

Şehzadeler Sancakta Ne Yapardı?

Çok donanımlı ve alanında uzman olan Lalalar sayesinde şehzadeler hem işlerini yürütür hem de idari işler bakımımdan tecrübe kazanırlardı. Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin sancağa çıkması uygulaması, en çok “tecrübe” bakımından katkı sağlamıştır.

Şehzadeler kendi görev yaptıkları sancaklarında zeamet ve tımar tevcih edebilmiş, berat ve hüküm verebilmiş hem de askerleriyle beraber savaşa katılabilmişlerdir. Minimal düzeyde bir devlet yönetimi idaresini öğrenen şehzadeler, ilerleyen yıllarda padişah olduklarında devlet yönetiminde de büyük bir tecrübe edinmişlerdir.

Neden Rumeli’de Sancak Beyliği Yoktur?

Şehzadeler, genellikle Anadolu’da bulunan sancaklarda görevlerini yaparlardı. Rumeli’de bir istisna haricinde sancak beyliği bulunmazdı. Tek istisna ise Yavuz Sultan Selim’dir. Babası II. Bayezit’e ısrar ederek sancak görevini Semendire sancağında yapmıştır. Rumeli’de şehzade sancağının olmamasındaki en büyük neden, Savcı Bey İsyanı ve Fetret Devri (1402-1411) sırasında Rumeli’de yaşanan olaylardır.

Şehzade ile Sancağa Gönderilen Görevliler Kimlerdir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi şehzadeler tek başlarına sancağa gönderilmezlerdi. Şehzadelere sancak görevi sırasında eşlik eden görevliler şunlardır:

1/ Defterdar
2/ Nişancı
3/ Ruznamçeci
4/ Çavuşbaşı
5/ Divan Katibi
6/ Miralem
7/ Mirahor
8/ Çaşnigar
9/ Kapıağası
10/ Hekim
11/ Bahçevan

Önemli Şehzade Sancakları Nelerdir?

Şehzadeler, sancak görevlerini yerine getirmek üzere Anadolu’nun muhtelif yerlerine gönderilirlerdi. Bu yerler ise belli başlı olarak şunlardır:

1/ Manisa (Dar’ül-mülki Kadime)
2/ Amasya (Tahtgah-ı Kadim)
3/ Bursa
4/ İzmit
5/ Konya
6/ Kastamonu
7/ Bolu
8/ Isparta
9/ Sivas
10/ Trabzon
11/ Balıkesir
12/ Muğla
13/ Menteşe

İlkler ve Enler

-| Sancak sistemini başlatan Orhan Gazi’dir.

-| Sancak sistemi ile tahta ilk geçen kişi I. Murat’tır.

-| Sancak sistemini yasallaştıran II. Mehmet’tir.

-| Sancakta yetişerek son tahta çıkan III. Mehmet’tir.

-| Sancağa çıkma uygulamasını kaldıran III. Mehmet’tir.

-| Sancağa çıkmadan padişah olan I. Ahmet’tir.

Sancak Sistemi Hakkında

Osmanlı Devleti’nin diğer Türk devletlerinden ayrılan en önemli özelliklerinden biri de sahip olduğu “az” kusurlu sistemiydi. Ve bu sistemler arasında rahatlıkla “sancak sisteminden” söz edebiliriz. Son derece iyi düşünülmüş ve neticesi hem devlet hem de devlet adamları için “mükemmel” olan bu sistem, sadece şehzadelerin tecrübe kazanmaları ile sınırlı kalmıyor aynı zamanda devletin uzun yıllar boyunca ömrünü sürdürmesine de neden oluyordu.

Sancak Sisteminin Kaldırılmasının Zararları

Sancak sisteminin kaldırıp yerine kafes sisteminin getirilmesi, Osmanlı Devleti için sonun başlangıcı olan nedenlerden sadece biriydi. Yeteneksiz ve daha da önemlisi tecrübesi devlet adamlarının yönetime geçmesiyle idari anlamda zayıf kalan Osmanlı Devleti, dönemin şartları, ortaya çıkan güçlü devletler, ekonominin giderek zayıflamaya başlaması ve kaybedilen savaşlarla beraber gerilemeye ve dağılmaya başlamıştır.

Elbette tüm bunların nedenlerini “sancak sistemininin terk edilmesine” bağlamak yanlış olacaktır. Fakat sadece saray içerisinde büyüyen şehzadelerin sağlıklı bir eğitim alma ihtimali elbette bilgilerini sancakta pekiştiren bir şehzadeden daha zayıf olacaktır. İlerleyen süreçlerde Osmanlı Devleti, bunun eksikliğini farklı alanlarda çok yoğun bir şekilde yaşamıştır.

Örneğin Yeniçerilerin sayısındaki artış ve eğitim sistemindeki bozulma, rüşvet ve adam kayırmacanın artması, ilmiye sınıfındaki aksaklıklar gibi temel dinamitlerde yer alan sorunlar, yetenekli devlet adamların müdahalesi ile ortadan kaldırılmamış ve tahta geçen her Osmanlı padişahı, sadece dizginleri ele almakla yetinmiştir. Bu nedenden dolayı Osmanlı Devleti’nin çöküşü hızlanmış, dağılması daha kolay olmuştur.

Konuyla alakalı olarak sitemizde yer alan şu yazıları okumanızı tavsiye ederim:

Osmanlı Devleti’nde Duraklamanın İç ve Dış Nedenleri

Osmanlı Devleti Neden Yıkıldı?

Haçova Meydan Savaşı (Öncesi ve Sonrası)

Beşik Ulemalığı Nedir?

Kafes Usulü Nedir?

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.