Psikolojide Sönme (Deneysel Çözülme) Nedir? – Örnekler
Psikolojide sönme, diğer ismiyle deneysel çözülme nedir? Daha önceki yazılarımızda çeşitli psikoloji kavramlarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca ”psikolojide sönme” kavramından söz edeceğiz.
Psikolojide Sönme Nedir?
Sönme, koşullu bir uyarıcıya tepki üretildikten sonra, şayet uzun bir süre pekiştireç (hatırlatıcı) verilmezse tepkide azalma ve zamanla ortadan kalkma meydana gelir. Tepkinin bu şekilde azalması ya da ortadan kalkması sönme olarak tanımlanmaktadır. Pavlov’un deneyinde uzun süre et verilmezse köpeğin zile karşı gösterdiği salya tepkisi zamanla azalır ve bir süre sonra ortadan kalkar.
Psikolojide Sönmeye Örnekler
- Küçük yaştaki bir çocuğa prizle oynarken elektrik çarpması ve prizden korkmaya başlaması ancak daha sonra böyle bir olay yaşamaması üzerine prizden korkmamaya başlaması.
- Kanal tedavisi yaptırırken dişi ağrıyan ve doktordan korkan bir kişinin daha sonra doktorla hiç görüşmemesi veya doktorun dişini ağrıtmaması üzerine doktordan korkmaması buna örnektir.
Örnek Soru:
Koşullu uyarıcının uzun süre koşulsuz uyarıcı olmadan verilmesi sonucunda organizma bir süre sonra, koşullu uyarıcıya tepki üretmeyebilir. Sönme olarak ifade edilen bu durumda davranış tamamen yok olmaz ancak gösterilmemeye başlanır.
Aşağıdaki örneklerden hangisi klasik koşullanma ile oluşan sönmeye örnektir?
A-) Alper’in babasından her akşam para aldığı için eskisi kadar sevinmemesi.
B-) Çikolata almak için daha fazla yaramazlık yapan çocuğun, çikolatanın gelmeyeceğini anlayınca yaramazlık yapmaması.
C-) Arabalardan korkan Ayşe Hanım’ın bir süre sonra daha fazla korkması.
D-) Sevgilisiyle kavga ettiği kafeyi görünce üzülen bir gencin uzun yıllar sonra kafeyi görünce artık üzülmemesi.
E-) Araba kullanmayı bilen bir adamın uzun süre kullanmayınca araba kullanma kabiliyetinin azalması.
Çözüm:
Klasik koşullanmada meydana gelen sönme duyuşsal davranışa yönelik olmalıdır. Öte yandan klasik koşullanmada birey pasif rolde olduğundan dolayı sönmeden önce davranışta artış olmaz. Bu durum edimsel koşullanmada gözlenir. Sönmeye uğramış tepkinin azalması ya da tamamen gösterilmemesi gerekir. A seçeneğinde pekiştirici sürekli azaldığı için azalma olmuştur ve alışmadır. B seçeneğinde davranışta önce artış olmuş (sönme patlaması) bu edimsel koşullanmaya bir örnektir. E seçeneğinde psikomotor bir davranış azalması örneği yer almaktadır. D seçeneğinde ise duyuşsal bir tepkinin olayın kendini tekrar etmemesinden dolayı ortadan kalktığı görülmektedir.
Cevap: D
