Pygmalion Etkisi (Kendini Gerçekleştiren Kehanet) Nedir?

Pygmalion etkisi ya da kendini gerçekleştiren kehanet olarak bilinen etki nedir? Pygmalion etkisi, yani kendini gerçekleştiren kehanet bireyin beklenti veya isteklerinin gerçekleşmesi olarak tanımlanmaktadır. Kehanetin doğru, gerçek çıkması olumlu ve olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Öğretmen beklentisi, kavramsal olarak, sosyal psikolog Rosenthal ve Jacobson’un (1968) yapmış olduğu bir çalışma ile literatürdeki yerini almıştır. Rosenthal ve Jacobson, söz konusu çalışmada Kaliforniya’da bulunan bir ilkokulda öğretim yılı başında tüm öğrencileri kapsayan bir test uygulanmış;

• öğretmenlere testin okul yılı içinde bazı öğrencilerin hızlı bir gelişme kaydedeceğini belirlediğini söylemişlerdir.

Oysa öğretmenlere bildirilen bu öğrenciler, test sonuçlarına göre değil rastgele seçilmişlerdir. Araştırmacılar öğretim yılının sonunda okula gelip yeni bir IQ testi uyguladıklarında oldukça enteresan sonuçlarla karşılaşmışlardır.

Rastgele seçilmiş olsalar dahi hızlı gelişim göstereceği söylenen öğrencilerin IQ’larında 10-15 puanlık bir artış meydana gelmiştir. Araştırmacılar sağladıkları veriler karşısında sınıfta kendi kendini doğrulayan kehanet sürecinin işlediği sonucuna varmıştır.

Yani herhangi bir dataya dayalı olmasa da öğretmenlere bazı öğrencilerin daha iyi olacağının söylenmesi, öğretmenlerin bu öğrencilere, söylenenleri doğrulayacak şekilde farklı davranmaları neden olmuştur.

Pygmalion Etkisi’ne Örnekler

• Fen Bilgisi sınavından geçemeyeceğine kanaat getiren bir öğrencinin dersi geçebilecek durumu olmasına rağmen sınavdan düşük not alması.
• İdari Hakimlik sınavına hazırlanan üniversite öğrencisinin ‘nasıl olsa sınavı kazanamam’ deyip sınavı kazanabilecek düzeyde olmasına rağmen başarısız olması.
• İngilizceye dair önyargısı bulunan ve ‘ne yapsam da İngikizceyi öğrenemem’ diyen Ahmet Bey’in defalarca kursa gitmesine rağmen İngilizceyi öğrenememesi.

Not: Kişinin ‘bu işi yapacağım/başaracağım’ diyerek başarılı olması da bir çeşit kendini gerçekleştiren kehanet olarak sayılabilir.

Öğrenilmiş çaresizlikte yalnızca başaramamaya olan bir inanç söz konusudur. Bu nedenden ötürü kişi mücadele etmez. Kendini gerçekleştiren kehanette ise dediklerinin gerçekleşmesi durumu söz konusudur.