Psikoloji

Sahiplik Etkisi Nedir?

Sahip olduğumuz eşyalara ve metalara başkalarının onların üzerine biçtiği değerden veya fiyatlardan daha fazla “değer ve fiyat” biçeriz. Örneğin satmak istediğimiz bir arabanın fiyatı, onu alacak olan kişinin biçtiği fiyattan her zaman daha fazla olur. Sosyal bilimlerde bunun adına “sahiplik etkisi” ismi verilmiştir.

Sahiplik etkisi, sahip olunan bir eşya veya nesnenin madden ve manen değerinin üçüncü kişilere kıyasla daha fazla olması demektir. Şöyle ki insanlar sahip olduklarının değerini ve önemini abartmaya ve olduğundan fazla göstermeye eğilimlidirler çünkü sahip olunan şeylerden vazgeçmek insan için üzücü ve bir anlamda kayıptır. Kaybetmenin verdiği üzüntü her zaman kazanmanın verdiği mutluluktan daha büyüktür. Hatta sahip olunan şeylerden ayrılmama isteği bazen onlardan vazgeçmemizi engellerler.

Eski bir radyoyu düşük bir fiyata satmak yerine onu elde tutmayı istemek gibi.

Sahiplik etkisi, salt eşyalar üzerinde değerlendirilmez ve bu etki yaşamın her safhasında görülen büyük bir disiplindir. Öyle ki sahip olunan her şeyde bu etki geçerliliğini korur. Mesela piyasası durgun olan bir ürün veya hizmetin satışı, yatırımcılar ve sahipleri tarafından o zamanda istenmez. Ancak fiyatlar ve piyasa, hareketli ve canlı olduğunda ürün veya hizmet satılır.

”Amerikalı iktisatçılar Daniel Kahneman, Jack Knetsch ve Richard Thaler yaptıkları bir deneyle sahiplik etkisini gözler önüne serdiler. Bu deneyde katılımcıların yarısına bir kahve kupası verilirken diğer yarısına hiçbir şey verilmedi. Sonrasında her iki gruptan da kupaya paha biçmeleri istendi. İlk grup kupayı vermek için ne kadar isteyeceğini belirlerken ikinci grup da kupayı satın almak için ne kadar vereceğini belirleyecekti. Kupanın sahibi olan yani satıcı konumundaki grup tarafından belirlenen fiyat, alıcı konumunda olan grup tarafından belirlenen fiyatın iki katından biraz fazlaydı. Oysa söz konusu olan tamı tamına aynı kupaydı. Bu deney kupa dışında başka pek çok objeyle tekrarlandı ve her seferinde o objenin sahibi olan grubun diğer gruptan daha yüksek bir fiyat belirlemesi ile sonuçlandı.

Sahiplik etkisi, deney üzerinde görüldüğü gibi farklı sonuçlar doğuran ve insanların sahip oldukları mal, meta ve eşyaların değerine, olduğundan daha fazla fiyat biçilmesine sebep olan bir durumdur.

Sonuç olarak kayıptan kaçınmaya çalışmak zaman zaman insanın hatalı değerlendirmeler yapması ile sonuçlanabilir. Elbette bu durum her zaman bir dezavantaj oluşturmaz ancak sahiplik etkisinin farkına varmak da faydalı olabilir. Size fiyatınızı biraz düşürme fırsatı verir.” (1)


(1) Hatalı Düşünmenin ABC’s: Kendimizi Nasıl Kandırırız?, Suzanne Weusten, Yol, s.34-35

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.