Sancı: 1953 Devrimi ve sonrası İran
Musaddık’a yönelik iç ve dış baskılar durmadan artmakta ve bu arada İngiltere’de baş durmuyor ve İran’dan yediği bu tokatı üzerinden bir an önce atmayı istiyordu.
Amerika’yı da yanına alarak Musaddık’tan kurtulmak istiyordu. Amerikan Gizli Haber Alma Teşkilatı CIA ile İngiltere İstihbarat Servisi MI6‘nın ortaklaşa yürüttüğü bir dizi çalışmalar neticesinde Musaddık’ın bir halk ayaklanmasıyla görevden alınması kararlaştırıldı.
1953’ün Martında TP-AJAX, Operasyon Ajax adı verilen bir plan ile Musaddık hükümetine karşı olan muhaliflerle ortaklaşa çalışma ve koordine hareket etme konusunda mutabakata varıldı ve böylece operasyonun düğmesine basıldı: Musaddık görevden uzaklaştırılmalıydı.
Bazı kaynaklara göre bir milyon doları bulan harcamaların sonucunda halk sokaklara dökülmüş ve olaylarda yüzlerce kişi hayatını kaybetmiştir.
Muhammet Rıza Pehlevi Musaddık’ın yerine Fazlullah Zahidi‘yi getirdiğini açıkladı. Bunun üzerine Musaddık taraftarı on binlerce kişi sokaklara indi. Şah Roma’ya kaçtı.
İlk darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlanınca ordudaki generaller kaos ortamından ülkeyi çıkarma bahanesini üreterek tekrar bir darbe yaptı ve Muhammet Musaddık başta olmak üzere kabinedeki bakanlar ve çevresindekiler tutuklandı.
Şah kısa bir süre sonra İran’a döndü. Böylelikle ABD ve İngiltere, İran’dan istediklerini almış, kendileri için bir sorun teşkil eden demokratik yollarla başa gelen ve her işini çoğunluğa ve demokrasiye göre yapan Musaddık’ı görevinden etmiştir.
ABD darbe ile olan münasebetini uzun yıllar boyunca saklı tuttu ve herhangi bir vasıtasıyla açıklamadı. İlk defa ABD eski dışişleri bakanı Madeline Albright tarafından kabul edildi.
Daha sonra ABD başkanı Barack Obama, Mısır’da yaptığı 4 Haziran 2009 tarihli konuşmasında darbenin gerçekleşmesinde CIA’nın parmağı olduğunu doğrulamıştır.
Demokrat yollarla yönetimde söz sahibi olan, demokratik yollarla petrolü millileştiren Muhammet Musaddık’ın faaliyetlerinin kendi çıkarlarını zedelediği gerekçesiyle öz vatanından kilometrelerce uzaklıktaki bir devlette darbe yapmaktan ve yüzlerce insanın ölümüne sebep olmaktan çekinmeyen iki devletin dünyada neleri yapamayacağını düşünüyordunuz ?
Petrolün devletler ve milletler için ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor Muhammet Musaddık’a yapılan bu darbe.
