Savunma Mekanizmaları: Yüceltme
Doyurulmamış ihtiyaçların yarattığı iç gerilimden kurtulmak için bireyler tarafından bazen kendisini kandırmak pahasına başvurdukları yöntemlere genel olarak “savunma mekanizmaları” ismi verilmektedir. Savunma mekanizmaları, egonun oluşan bir kaygıyı kendisine tehdit olarak görmesi sonucu meydana gelir. Daha önceki yazılarımızda çeşitli savunma mekanizmalarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise kısaca yüceltme savunma mekanizmasından söz edeceğiz. Yüceltme savunma mekanizması nedir? Özellikleri ve örnekleri nelerdir? Yüceltme savunma mekanizmasından söz etmeden önce tüm savunma mekanizmalarına bakalım:
• Bastırma (güdülenmiş unutma)
• Yadsıma (inkar)
• Mantığa Bürüme (Ussallaştırma, Rasyonalizm)
• Pollyannacılık (tatlı limon)
• Yansıtma (başkalarını suçlama)
• Ödünleme (telafi, taviz)
• Karşıt Tepki Geliştirme (zıt eylemlilik)
• Yüceltme
• Gerileme (çocuksu davranış)
• Özdeşim Kurma (özdeşleme)
• Yer-Yön Değiştirme
• Çarpıtma
• Bedenselleştirme (Organlaştırma)
• Diğerkamlık (Özgecilik-Alturizm)
• Ketlenme
• Entelektüelleştirme (Düşünselleştirme)
• Bölünme
• İlkel İdealleştirme
• Dışsallaştırma
• Hayal Kurma (Düşlem-Fantazi)
• Yapma-Bozma
Yüceltme Savunma Mekanizması Nedir?
Kişilerin toplum tarafından kabul görmeyen istek ve dürtülerini kabul edilebilir ve en azından tepki almayacak, beğenilen alanlara yönelmesidir.
Yüceltme savunma mekanizmasına başvuran birey, idin (id, ego, süperego) saldırganlığının dışa vurulmasına izin verir. Bu nedenden dolayı bastırma mekanizmasının aksine benlik, bu tip dürtüleri bilinç dışında tutmak için enerjisini boşa harcamamış olur.
Öte yandan idden gelen dürtüler, toplumsal yapı tarafından da kabul edilebilir şekilde yönetildiği için bir nevi ödüllendirme sağlanmış olur.
Yüceltme Savunma Mekanizmasına Örnek
• 9 yaşında bir çocuğun bastırılan cinsel dürtülerini oyunlar aracılığıyla ortaya koyması. (Aferin, böyle kardeş kardeş (!) oynayın.)
• Saldırgan tutumlardan hoşlanan bir kişinin boks sporuna ilgi duyması ve boksör olması veya şiddet içeren resimler çizmesi.
Önemli Not: Yüceltme savunma mekanizmasında kişi dürtüsünü bastırmaz. Dürtü, sadece şekil değiştirir. Psikanalitikte yüceltme, savunma mekanizmaları arasında en başarılı hatta tek başarılı olabilecek bir mekanizmadır.
