Kopenhag Kriterleri Nedir? Amaçları Nelerdir? Türkiye Bu Kriterlere Uyuyor mu?

Birinci ve ikinci dünya savaşlarının ardından Türkiye’de ve dünyada artan kolektif güvensizlik aynı zamanda bu iki savaşın başlamasının en önemli nedeni olmuştu. Devletlerin kendi aralarındaki ilişkilerde ”savaş” ihtimalini ortadan kaldıracak bir birlikteliğe ihtiyaç vardı. Çünkü II. Dünya Savaşı ve İspanya İç Savaşı, Avrupa’yı derinden etkilemiş ve Avrupa’da meydana gelmiş yıkıcı savaşlardı. Bu arayışlar, ittifakların da meydana gelmesine neden olmuştur. Örneğin Avrupa Birliği, bu ittifakların en önemlisidir. İlk başta Avrupa Ekonomik Topluluğu olarak kurulan ve daha sonra Avrupa Birliği adını alan bu topluluk, çeşitli zirve, anlaşma ve birtakım kararlarla içeriğini belirtmiş, kendisine katılım şartlarını belirlemiştir. Bu şartların ilki, Maastricht Kriterleri, ikincisi ise Kopenhag Kriterleridir.

Daha önceki yazılarımızda Avrupa Birliği ve Avrupa Birliği hakkında ataylı bilgilere çeşitli yazılarda yer vermiştik. Bu seferki yazımızda kısaca Kopenhag Kriterlerinden, Kopenhag Kriyerlerinin özellikleinden, amaçlarından ve Türkiye’nin bu kriterlere uyup uymadığından söz edeceğiz.

Kopenhag Kriterleri Nedir?

22 Haziran 1993 tarihinde düzenlenen Kopenhag Zirvesi’nde Avrupa Konseyi’nin aldığı kararlar kapsamında Avrupa Birliği’nin genişleme stratejisinin Merkezi Doğu Avrupa Devletleri’ni de kapsayacağı bildirilmiş ve aynı zamanda adaylık için topluluğa başvuran ülkelerin tam üyeliğe kabul edilmeden önce gerçekleştirmesi gereken kriterler de belirlenmiştir. Bu madde ve kriterlerde ”Kopenhag Kriterleri” ismi verilmiştir. Bu kriterlere göre aday ülkeler;

• demokrasi
• hukukun üstünlüğü
• insan hakları
• azınlık hakları
• işleyen bi piyasa ekonomisi 

gibi alanlarda belirli bir düzeye erişmiş olmaları gerekir. Kopenhag Kriterleri, Avrupa Birliği’nin ”insani” kriterleridir. Maastricht Kriterleri ise ”iktisadi” kriterleri arasında yer alır. peki Türkiye bu ”insani” kriterleri ne kadar karşılıyor? Başlıkta soruya yanıt bulmaya çalışalım.

Türkiye Kopenhag Kriterlerine Uyuyor mu? 

Türkiye’nin Avrupa Birliği macerasında bazı dönemler dalgalı, bazı dönemler durgun seyretmiştir. Bu dönemler genellikle ülke içi ve dünyaaki genel ekonomik durum ile alakalı olsa da özetle Türkiye’nin Avrupa Birliği’ndeki dönemleri şöyledir:

• 2002-2008 Arası Dönem: Yükselme Dönemi
• 2008-2011 Arası Dönem: Duraklama Dönemi
• 2011-Günümüz: Gerileme Dönemi

Bu çerçevede Türkiye’de AKP’nin iktidara geldiği ilk yıllarda ülkede hakim olan hukukun üstünlüğü ve demokrasi gibi temel ilkeler, daha sonra ekonominin de kötüye gitmesinin ardından bir kenera atılmış ve özellikle Gezi Parkı Olayları ile 15 Temmuz’dan sonra OHAL gibi çeşitli uygulamalarla Türkiye, bu kriterlerin oldukça gerisinde kalmıştır. Avrupa Birliği, topluluğa dahil olmak isteyen aday ülkeler için sadece ekonomik şartların yerine getirilmesini istemiyor, aynı zamanda aday ülkenin insai olarak da gelişmiş veya belirli bir seviyenin üzerinde olmasını istiyor.