Alma Ata Deklerasyonu Nedir? Önemi Maddeleri Neler?

Alma Ata Deklerasyonu nedir, önemi ve sonuçları nelerdir? Daha önceki yazılarımızda Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi ile ilgili çeşitli konu başlıklarından söz etmiştik. Bu yazımızda ise ayrıca Alma Ata Deklerasyonu’ndan söz edeceğiz.

Alma Ata Deklerasyonu Nedir?

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılmasının akabinde, öncesinde bu devlete bağlı olan Cumhuriyetler, 21 Aralık 1991 tarihinde Alma Ata’da (Kazakistan) bir araya gelmiş ve müzakerenin ardından yayınladıkları belge ile Bağımsız Devletler Topluluğu’nun kurulduğunu deklare etmişlerdir. Toplantıya Rusya, Ukrayna, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan, Azerbaycan, Tacikistan, Ermenistan ve Moldova katılırken Gürcistan da gözlemci olarak yer almıştır.

Alma-Ata Zirvesi’nde Alınan Kararlar:

• Zirveye katılan 11 üye devlet, Birleşik Devletler Topluluğu’nun Sovyetler Birliği’nin yerini almasını kararlaştırdı. Bu karar, bir protokol ile belirlendi ve protokolün tüm tarafların parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girmesi planlandı.

• Toplantıda, Rusya Federasyonu’na Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi’nde Sovyetler Birliği’nin yerini temsil yetkisi verildi.

• Rusya’nın, Birleşmiş Milletler’de Belarus ve Ukrayna dışındaki diğer Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyesi ülkelerin çıkarlarını savunma yetkisi kabul edildi.

• Toplantıda BDT’nin kurumlarının oluşturulmasıyla ilgili bir protokol hazırlandı ve toplantının sonunda “Alma-Ata Deklarasyonu” yayınlandı.

Alma-Ata Deklarasyonu’nda Açıklanan Konular:

• Bağımsız Devletler Topluluğu’nun, ortak bir siyasi ve ekonomik alana sahip olduğu vurgulandı.
• Topluluk, uluslararası barışın korunması sorumluluğunu üstlendi ve barışçıl ilişkilerin sürdürülmesi için çaba göstereceği belirtildi.
• Üye cumhuriyetlerin birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı gösterecekleri ve mevcut cumhuriyet sınırlarının değişmeyeceği vurgulandı.
• Cumhuriyetlerin egemenlik ilkesinin korunacağı ve birbirleriyle eşit statüye sahip olacakları ifade edildi.
• Bağımsız Devletler Topluluğu’nun barış, özgürlük ve insan haklarına saygılı olacağı ve uluslararası hukuka uygun hareket edeceği vurgulandı.
• Bağımsız Devletler Topluluğu’nun uluslararası hukuka saygı göstereceği ve Sovyetler Birliği’nin taahhüt ettiği uluslararası yükümlülüklerin yerine getirileceği belirtildi.
• Deklarasyonda, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun uluslararası hükmi şahsiyetinin bulunmadığı ifade edildi.

Alma-Ata Zirvesi’nde alınan kararlar ve Alma-Ata Deklarasyonu, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Bağımsız Devletler Topluluğu’nun oluşum sürecinde önemli adımları temsil etmektedir. Bu kararlar, üye devletler arasında işbirliği, toprak bütünlüğü ve barışın korunması gibi temel prensipleri vurgulamaktadır.