Anayasa Kavramı ve Anayasa Biçimleri
Anayasa sözlük anlamıyla örgütlenmiş bir millet, toplum ya da grupta devletin yönetim şeklini belirten ve aynı zamanda yasama, yürütme, yargılama gibi güçlerin nasıl kullanılacağını ifade eden, vatandaşların görev ve sorumluluklarını, haklarını, özgürlüklerini saptayan ve bunları düzenleyen, yasa sıralamasında en önde gelen yasaya verilen addır. Anayasa kavramını biraz daha özelleştirip sadeleştirirsek şöyle bir tanım yapabiliriz: Anayasa, anayasal nitelikteki hukuk kurallarının toplamıdır. Anayasa kavramı ikiye ayrılır:
- Maddi Kriterlere Göre Anayasa: Bir hukuk kuralı ”içerik” itibariyle devletin temel organlarının kuruluşu ve işleyişi ile alakalı ise o kural bir anayasa kuralıdır.
- Şekli Kritere Göre Anayasa: Bir hukuk kuralı normlar hiyerarşinin en tepesinde yer alıyor ve kanunlardan daha zor bir usulle değiştirilebiliyorsa içerik neye ilişkin olursa olsun o bir anayasa kuralıdır.
Anayasa Biçimleri Nelerdir?
Yumuşak Anayasa: Değiştirilmesi olağan kanunlar gibi olabilen anayasalara verilen isimdir. 1921 Anayasası, yumuşak ve çerçeve niteliktedir.
Sert Anayasa: Değiştirilmesi kanunlardan farklı usullere bağlanmış olan, içinde değiştirilemez hükümlere yer vermiş anayasa şeklidir. 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları sert anayasa örneğidir. Sert Anayasanın Özellikleri:
- Değiştirilemeyecek maddelerin varlığı,
- Değişiklik için özel bir çoğunluğun gerekliliği,
- Değişikliğin halka paylaşılan bir yetki olması (referandum usulü)
- Değişiklik için özel bir usulün varlığı,
- Değişikliğin ikinci defa kabul edilmesi gerekliliği,
- Değişiklik için süre yasağı,
- Değişiklik için özel bir meclisin varlığı,
- Devlet başkanının mutlak veya geçici vetosu.
Çerçeve Anayasa: Genel ilkelerin belirlendiği anayasalara verilen isimdir.
Kazuistik (Meseleci) Anayasa: Her türlü çözümün bir kurala bağlandığı, ayrıntılı, düzenleyici anayasalardır.
Yazılı Anayasa: Anayasanın metin halinin bulunmasıdır.
Yazısız (geleneksel) Anayasa: Uygulanagelen kuralların, geleneklerin, anayasal ilke gibi kabul edilmesidir. (İngiltere, Yeni Zelenda Gibi)
Konuyla İlgili Bilinmesi Gerekenler
- 1921 Anayasası yumuşak ve çerçeve niteliktedir.
- 1924, 1961 ve 1982 Anayasaları sert ve kazuistik niteliktedir.
- Tarihimizde yazısız bir anayasa yoktur. Hepsi yazılıdır.
