Başkanlık Sistemi Nedir? Güçlü Yanları ve Zayıf Yanları Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Ülkemizde başkanlık seçimleri yaklaştıkça başkalnıkla ilgili tartışmalar da iyice alevleniyor. Başkanlık sisteminin içeriği ne olacak? Başkanlık seçimleri neleri kapsıyor? gibi sorular televizyon programlarından ve diğer medya araçlarında çokça yazıldı, çizildi. Peki başkanlık sistemi nedir? Başkanlık sisteminin güçlü ve zayıf yönleri nelerdir? Türkiye’yi 2019’da nasıl bir yönetim bekliyor? İşte yüm yönleriyle Başkanlık Sistemi Nedir? Güçlü Yanları ve Zayıf Yanları Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Başkanlık Sistemi Nedir?

Başkanlık sistemi, yasama ve yürütme güçlerinin birbirinden kesin bir şekilde ayrıldığı hükümet modelidir. Başkanlık sisteminin tipik özellikleri asli ve diğer olmak üzere iki kısma ayrılmıştır.

Asli Özellikler

• Başkanlık sisteminde yürütme organı tek kişiliktir.
• Öte yandan Başkanlık sisteminde başkan olacak kişi halk tarafından seçilmektedir.
• Başkan, yasamanın güvenine inanmaz.

Diğer Özellikler

• Başkanlık sisteminde, başkanın yasama organını feshetme gibi bir yetkisi yoktur.
• Aynı zamanda Başkanlık sisteminde aynı kişinin hem yasamada hem de yürütmede olması da söz konusu değildir.
• Başkanlık sisteminde hem yasama hem de yürütme için ayrı ayrı seçim yapılır.
• Başkanlık sisteminde, başkanın yasama organının çalışmasına katılamaz. Başkanın yasama organının işleyişine müdahale etmesi söz konusu değildir.

Başkanlık sistemlerindeki bu sert ve radikal ayrılığa rağmen yasama ve yargı erkleri arasında çeşitli etkileşim araçları da tamamen yok değildir. Örneğin bazı atamalarda, uluslararası anlaşma veya metinlerde, anlaşmalarınm onaylanmasında ve bütçenin kabulü gibi konularda başkan ile yasama arasında bir uzlaşı beklenir.

Yarı-Başkanlık Sistemi Nedir?

Devlet başkanlarının genellikle halk tarafından seçildiği, seçilen kişiye önemli siyasi hakların verildiği bir yönetim biçimidir. Temel özellikleri ise şunlardır:

• Yürütme organı çift başlıdır. (Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu)
• Başkan doğrudan halk tarafından seçilir ve başkan önemli siyasal yetkilere sahiptir. 
• Başbakan ve Bakanlar Kurulu, yasama erkine karşı sorumludur. 

Başkanlık Sisteminin Güçlü Yanları Nelerdir?

Başkanlık sisteminin en çok tartışılan yönlerinden biri de sistemin ne getireceği konusuydu. Başkanlık sisteminin önce güçlü yönlerinden bahsedelim. Başkanlık sisteminin güçlü yanları nelerdir?

• İstikrarlı bir yönetim vardır.
• Başkanlık sisteminde güçlü bir yönetim söz konusudur.
• Demokratik bir yönetim vardır.

Başkanlık Sisteminin Zayıf Yönleri Nelerdir?

Başkanlık sistemine getirilen en büyük eleştirilerden biri de sistemin bazı sorunlara gebe olacağı yönündeydi. Bu sonuçlar neler olabilir? Başkanlık sisteminin zayıf yönleri nelerdir?

• Rejim krizleri patlak verebilir,
• Sistem katılığı ve beraberinde gelebilecek diktatörlük,
• Çift meşruluk sorunu,
• Siyasal kutuplaşma,
• Kişiselleştirilen iktidar. 

Yukarıda da görüldüğü üzere başkanlık sisteminin istikrar ve doğal bir sonucu olarak güçlü yönetim konuları dışında kayda değer herhangi bir artısı yoktur. Fakat başkanlık sisteminin zayıf yönlerine baktığımızda bun yönlerin çok daha fazla olduğunu görebiliyoruz. Rejim krizleri, kişiselleştirilen iktidar ve siyasal kutuplaşma gibi sorunlar başkanlık sisteminin en çok tartışılan ana başlıkları arasında yer alıyor.

Başkanlık Sistemi İle Yönetilen Ülkeler

Başkanlık sistemi ile yönetilen ülkelere baktığımızda Amerika Birleşik Devletleri haricinde diğer devletlerin gerek ekonomik durumu, gerekse uluslararası statüsü iyi olmayan devletler olduğunu görüyoruz. Başkanlık sistemi ile yönetilen ülkeler daha çok Güney Amerika ve Orta Afrika gibi pek çok yönden gelişmemiş devletlerdir. Aynı zamanda bu devletlere baktığımızda siyasi geçmişlerinin de çalkantılı olduğunu görmekteyiz. Özellikle Güney Amerika ve Orta Afrika ülkeleri, ekonomik sıkıntıların, askeri müdahalelerin oldukça fazla yaşandığı, sistemin aksine ”istikrarsız” bölgelerdir.

2019’daki Başkanlık seçimlerinden sonuç ne olur? şimdiden kestirmek ve yorum yapmak her ne kadar mümkün gözükse de zamanla her şeyin daha da netleşeceği kanaatindeyim.

Konunun daha iyi anlaşılması için Hükümet Şekilleri Nelerdir? ve Otorite ve İktidar başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.