Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

Beyaz Devrim (İran)

Beyaz Devrim, İran’a Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin 1963 yılında başlattığı bir dizi reform ve iyileştirmelerin öngörüldüğü yeniliklere verilen isimdir. İran Şahı Muhammet Rıza Pehlevi’nin halkın nazarında reformist bir kişi imajı yakalamak ve halkın memnuniyetini kazanmak için uygulamaya koyduğu bir dizi reform paketi olan Beyaz Devrim, beklenilenden çok daha fazla tepkiyle karşılanmış ve Muhammed Rıza Pehlevi, bu yeniliklerden istediğini alamamıştır.

Şah Muhammed Rıza Pehlevi

Beyaz Devrim Öncesi İran

İran’ın Beyaz Devrim’in öncesindeki en önemli gelişmesi Muhammed Musaddık ve petrolün millileştirilmesi idi. Muhammed Musaddık’ın Cephey-i Milliye önderliğindeki partisi parlamento seçimlerin büyük bir başarıyla ayrılmış ve petrolün millileştirilmesi uzun çalışmalar sonucunda gerçekleşmişti. İran’ın bu yönde bir karar alması ve Muhammet Musaddık önderliğinde radikal değişimlere gitmesi, başta İngiltere ve Amerika’nın tepkisini çekmiş, MI6 ve CIA tarafından ortaklaşa düzenlenen TP-Ajax kodlu Ajax Operasyonu ile Muhammet Musaddık görevinden alınmıştı. Bu operasyonlar sonucunda Muhammet Musaddık 1953 yılında tutuklanmış ve ev hapsine mahkum edilmiştir. 10 yıldan kısa bir süre ev hapsinde kalan Musaddık 1963 yılında ev hapsindeyken ölmüştür.

Halk, Muhammet Musaddık’ı kendisine yakın görmüş ve onu şahtan daha çok sevmişti. Muhammet Musaddık’ın İngiltere ve Amerika’nın ortaklaşa yürüttüğü bir operasyonla görevden alınması halkta büyük tepkilere neden olmuştu. Ajax Operasyonu devam ederken bir ara İran’dan kaçan Şah Muhammed Rıza Pehlevi de halkın yeniden sevgisini kazanmak için bir dizi reformlara ihtiyaç duymuştu.

Beyaz Devrim Reformları Nelerdi?

Toprak Reformu

İran’da özellikle Güney’de yer alan büyük toprak sahiplerinin (kısmi feodal yapılar) topraklarını, devlet parayla satın aldı ve toprağın değerinin 4/1’i karşılığında 25 yıl vadeyle tekrar İran halkına dağıttı. Toprak reformu kapsamında İranlılar o zamana kadar görülmemiş şekilde toprak sahibi oldular.

Ormanların ve Koruluk Alanların Millileştirilmesi

Muhammed Musaddık’tan sonra millileştirme faaliyetleri Şah döneminde de devam etti. Şah, ülkedeki ormanlık alanların korunması ve geliştirilmesi amacıyla ormanları ve koruluk alanları millileştirdiğini açıkladı. Ülkede pek çok şehirde ağaçlandırma çalışmaları başlatıldı. 26 farklı bölgede 9 milyondan fazla ağaç dikildi. Karayollarının yanlarında 280 kilometrekarelik yeşil alanlar oluşturuldu.

Kar Paylaşımı

Ülkedeki TUDEH Partisi’nin etkisiyle birlikte özel şirketlerin net karlarının yüzde yirmisi (%20) çalışanlara devredildi. Çalışanlara prim ödeme de güvence altına alındı.

Kadınlara Oy Hakkının Tanınması

Şah Rıza Pehlevi’nin tepkilere yol açan ve en radikal kararlarından biri de kadınlara verilen oy hakkıydı. Şah, ülkede kadınların da oy kullanma hakkının olduğuna dair bir genelge yayımladı ve İran’da kadınlar, oy kullanma hakkına sahip oldular.

Okuma Yazma Seferberliği

Ülkede okuma yazma oranını artırmak ve ülke içindeki eğitimli/nitelikli nüfusu artırmak amacıyla okuma yazma seferberliği başlatıldı. Seferberlik kapsamında lise diploması olan ve askerliğini yapan kişilerin kendi köy ve nahiyelerinde öğretmenlik yapması zorunlu hale getirildi. Şah’ın bu kararında 1963’te İran’da okuryazar oranının yüzde otuz (%30) olması idi.

Sağlık Seferberliği

Şah Rıza Pehlevi’nin başlattığı reformlar silsilesinin bir diğer halkası da sağlık alanında yapılan ciddi adımlardır. Özellikle İran’ın kırsal kesimlerinde başlatılan sağlık seferberliği sayesinde 4500’den fazla sağlık kurumu faaliyete geçti.

Kalkınma Seferberliği

İran’da

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.