Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılış Nedenleri Nelerdir?
Büyük Selçuklu Devleti, Türk tarihi açısından en önemli devletlerden biridir. Büyük Selçuklu Devleti, Oğuz’ların Üçoklar kolunun Kınık boyuna mensuptu ve Selçuk Bey zamanında devlet haline geldi. Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılışı, kurulmasından 100 sene sonra olmuş ve daha sonra devlet, dört ayrı beyliğe parçalanmıştır. Peki Büyük Selçuklu Devleti neden yıkıldı? Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasında neler etkili oldu? Daha önceki yazılarımızda Büyük Selçuklu Devleti’nin askeri yapısını incelemiştik. Bu yazımızda ise Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılış nedenlerinden bahsedeceğiz. İşte Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılış Nedenleri:
1-) “Ülke, hanedanın ortak malıdır” anlayışı
Diğer bir ifadeyle veraset yapısı, Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasında en önemli faktörlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Daha önceki Türk devletlerinde olduğu gibi Büyük Selçuklu Devleti’nde de tahta geçiş sistemindeki belirsizlikler nedeniyle pek çok sıkıntı yaşanmış ve devletin uzun ömürlü olmasının önüne geçilmiştir.
2-) Batınilik Faaliyetleri
Bir başka ifadeyle Karmatiyye, Haşhaşilik veya İsmailiye. Ömer Hayyam’ın dostu, Nizamülmülk’ün ise eski dostu olan Hasan Sabbah’ın Selçuklu veziri Nizamülmülk’e olan nefreti ve devleti yıkmak istemesi, Batınilik faaliyetleri olarak bilinir.
Batınilik faaliyetleri Büyük Selçuklu Devleti için büyük zararlar doğurmuştur. Hasan Sabbah’ın Alamut Kalesi’ni kendisine mesken edinmesi ve burada yetiştirdiği fedailerini Selçuklu devlet adamlarını öldürmeleri için kalenin arka tarafındaki, bir rivayete göre Babil’in asma bahçeleri, bağ/bahçeleri cennet, civardan zorla topladığı kadınları ise sahte cennetinin hurileri yapması, onları birer (ilk) terörist, Hasan Sabbah’ı terörist başı, Haşhaşileri ise dünyanın ilk terör örgütü yapmıştır.
Batınilik faaliyetleri kapsamında Selçuklu Devleti’nin en önemli isimlerinden olan Nizamülmülk başta olmak üzere pek çok devlet adamı öldürülmüş ve Batınilerin bu zararlı faaliyetleri 1256 yılında Hülagu Han’ın Alamut Kalesi’ni fethetmesine kadar devam etmiştir.
3-) Oğuz İsyanları
Büyük Selçuklu Devleti ve daha sonradan Anadolu Selçuklu Devleti’nde görülen devlet kadrolarında ve idari yapıdaki Fars etkisi, Anadolu’da, özellikle Doğu Anadolu bölgesinde ve Irak bölgesinde Türkmenlerin isyan etmesine büyük bir zemin hazırlamıştır.
Öte yandan Büyük Selçuklu Devleti’nin halk üzerindeki vergileri artırması ve mezhep ayrımları da Türkmenlerin isyan etmesinde önemli rol oynamıştır.
Oğuzlarla bazı Selçuklu Emirler’i savaşa girmişler ve yapılan bu savaşta Oğuzlar, Selçuklulara karşı kazanmışlardır. Selçuklular’ın kaybettiği savaşta Sultan Sencer esir düşmüştür.
4-) Halifelerin Tutumu
Büveyhoğulları tehdidinde karşı Abbasi Halife’lerini defalarca koruyan ve Halifelik makamına çok kez sahip çıkan Selçuklu Devleti’nde Halifeler, daha sonra nüfuzlarını kaybetmiş ve Selçuklu aleyhinde çalışmalar yapmıştır.
5-) Atabey’lerin Bağımsız Hareket Etmeleri
Selçuklu Devleti’nin yıkılmasında en büyük sebeplerden biri de merkezi otoritenin sarsılmasıydı. Atabey’lerin merkezden bağımsız hareket etmeleri ve merkezden gelen emirleri yerine getirmemeleri de devletin yıkılış sürecini hızlandırmıştır.
