İnkılap Tarihi

Chester Projesi Nedir?

Chester Projesi, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Samsun, Trabzon, Erzurum, Van, Musul, Diyarbakır, Kayseri ve Ankara güzergahında 2500 kilometrelik demiryolu ağı yapma hakkını içeren projenin ismidir.

Söz konusu bu proje, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 9 Nisan 1923 tarihinde onaylanmıştır.

Proje ile birlikte aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri’nin ayrıca üç adet liman yapması öngörülmüştür.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İngiltere ve Fransa’ya karşı Amerika Birleşik Devletleri’ni denge unsuru olarak kullanabilmek amacıyla onayladığı söz konusu bu proje, demiryolu ağının 40 kilometre sağında ve solunda yer alan petrol ve benzeri madenleri 99 yıllığına işletme hakkı vermiştir.

Fakat söz konusu proje (Chester Projesi) uygulamadan rafa kaldırılmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, 18 Aralık 1923’te proje anlaşmasını tek taraflı olarak feshetmiştir.

Söz konusu projenin uygulamaya konmamasında;

1-) Projeyi gerçekleştirecek olan ABD’li yüklenici firmaların ortaklarının ayrılması,

2-) Finans yetersizliği

gibi nedenler etkili olmuştur.

Chester Projesi, amaçları bakımından Almanların Birinci Dünya Savaşı öncesinde kurduğu Bağdat Tren hattı ile oldukça yakın bir içeriğe sahiptir. Almanlar da demiryolunun geçtiği yerlerdeki madenleri çıkarmış, kendi ülkelerinde satarak kendilerine büyük kazançlar elde etmişti. Chester Projesi gibi emperyalist amaçlarla uygulanması öngörülen bir projenin, emperyalizme karşı savaşmış bir devlet tarafından, hem de Meclis kararı ile kabul edilmesi akıl alır türden değil. Denge siyaseti veya güç dengesi oluşturmak gibi politik hamleler icabı böyle bir adım atılmış olsa da içeriği yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ile taban tabana zıttır.

Chester Projesi, yukarıda da belirtildiği gibi hiçbir zaman uygulanmamış, gerçekleşmemiş ve proje doğrultusunda herhangi bir somut adım atılmamıştır. Proje, mali imkansızlıklardan dolayı bir daha gündeme gelmemek üzere rafa kaldırılmıştır.

Kaynak: Kemal Karakaya-KPSS Tarih (Kurultay Yayınevi)

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.