Din Sosyolojisi Nedir?

Din, etkili bir sosyal gerçeklik ve temel bir toplumsal kurum olduğu için, sosyolojinin gelişiminin başından itibaren sosyolojik araştırmalar açısından oldukça önemli bir toplumsal fenomen olarak kabul edilmiştir. Nitekim Auguste Comte, Emile Durkheim, Herbert Spencer, Karl Marx, Max Weber gibi sosyolojinin önde gelen isimleri, dini sosyal hayatın vazgeçilmez bir veçhesi ve geçmişle günümüzü anlamada zorunlu bir pencere olarak telakki etmişlerdir. Sonuçta din, sosyolojinin ana konuları arasındaki yerini almış ve sosyologların temel ilgi alanlarından olmuş, buradan da din sosyolojisi doğmuştur. Esasen sosyolojinin bağımsız bir bilim dalı olarak ortaya çıkmasında başta gelen sosyologlar, din sosyolojisinin de erken dönem seçkin temsilcileridir. Bu durumda din sosyolojisinin, sosyolojinin başlangıcından aynı tutulmayacağı açıktır.

Yirminci yüzyılın başında bir bilimsel disiplin olarak ortaya çıkan din sosyolojisi, toplumsal bir olgu olarak dini disiplinli/sistematik bir tarzda anlamayla ilgili bir bilim dalıdır. Din sosyolojisi, dine sosyolojik bakış temelinde din ile toplumun karşılıklı ilişkilerini, yani etkileşim noktalarını araştırma konusu yapar. Bu konunun açılımını yapacak olursak din sosyolojisinin;

• dinin toplumsal ve toplumun da dinsel gerçekliğini,
• dinin toplum ve toplumun da din üzerindeki etkilerini,
• bir kurum olarak dini,
• dini kurum, yapı, organizasyon, oluşum, grup, hareket, olay veya olguları,
• dini ilişki ve etkileşimleri konu edindiği söylenebilir. 

İlk sistematik din sosyolojisi eserinin yazarı Joachim Wach‘a göre din sosyolojisinin gerçek konusu, dini tecrübenin inanç, ibadet ve cemaat boyutlarıdır; din sosyolojisi, bunların her birini tipolojik ve karşılaştırmalı olarak inceler. Wach’ın öğrencisi G. Mensching‘e göre din sosyolojisi, dini fenomenler dünyasına ait sosyolojik gelişim ve oluşumları kendisine konu olarak seçmekte ve bunlar içindeki yapı ve kanunları incelemektedir. Çok özlü bir ifadeyle din sosyolojisinin konusu, dinin toplumsal gerçekliği ve din-toplum sorunsalı olarak belirlenebilir. Dinin toplumsal gerçekliği de son tahlilde din ile toplumun karşılıklı ilişkisi olarak anlaşılabilir.

Dinin Sosyolojik Manası

Din sosyolojisi, dinin sosyolojik manasıyla ilgili bir sosyal bilim dalıdır. Dinin sosyolojik anlamı, dini sosyolojik zaviyeden ele almayı; anlamayı, tasvir etmeyi, yorumlamayı; dinin toplumsal gerçekliğini, sosyal bir fenomen olarak dini, din ile toplumun karşılıklı ilişkilerini, olduğu veya gerçekleştiği gibi, sosyolojik perspektiften, ampirik verilere dayanarak, ama onu büsbütün sosyal ve sosyolojik olana indirgemeden anlama ve yorumlama çabalarını ihtiva etmektedir.