Dinamik Basınç Nedir?
Dünya üzerinde yerkürenin şekli ve kendi ekseni etrafında dönmesi sonucunda çeşitli basınç kuşakları meydana gelmiştir. Bu basınç kuşakları bütün yıl varlıklarını sürdürürler ve “sürekli basınç merkezleri” olarak adlandırılırlar. Sürekli basınç merkezleri; termik basınç ve dinamik basınç olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu yazımızda kısaca “Dinamik Basınç” konusuna değineceğiz. Daha önceki yazılarımızda termik basınç konusunu işlemiştik. Dinamik basınç nedir? Dinamik basınç türleri nelerdir?
Dinamik Basınç Nedir?
Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi yani günlük hareketine bağlı olarak Atmosferi oluşturan gazların açılması veya yükselmesiyle oluşan basınç türlerine “dinamik basınç” adı verilmektedir. Dinamik basınçlar da tıpkı termik basınçlar gibi iki kısma ayrılır; dinamik alçak basınç ve dinamik yüksek basınç olmak üzere iki türü vardır.
A. Dinamik Alçak Basınç (DAB): Atmosfer düzeyinde farklı hava kütleleri, karşılaştığı alanlarda çarpışır ve yükselirler. Buna bağlı olarak atmosfer basıncında da azalma meydana gelir. Böylelikle “dinamik alçak basınç” alanları oluşur.
Kutup bölgesinde esen Kutup Rüzgarları ile 30* enlemlerinden gelen Batı Rüzgarları, 60* enlemleri dolaylarında karşılaşılırlar. Karşılanan ve çarpışan bu iki hava kütlesinin yükselmesi, atmosfer basıncının da düşmesine neden olur. Bu sayede 60* enlemleri dolaylarında sürekli “dinamik alçak basınç” alanı oluşmaktadır.
B. Dinamik Yüksek Basınç (DYB): Atmosferi meydana getiren gazların dinamik etkenlerle yer yüzeyine doğru alçalması sonucunda atmosfer basıncı da artış gösterir. Böylece “dinamik yüksek basınç” alanı oluşmaktadır.
Ekvator bölgesinde ısınan ve yükselen hava kütleleri, Troposfer’in üst kısımlarından kutup bölgesine doğru hareket eder. Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak yön değiştiren söz konusu hava kütleleri, 30* enlemleri üzerinde birikir. Bu bölgelerde biriken hava kütlelerinin oluşturduğu yoğunluk da artar ve bu nedenle alçalmaya zorlanır. Havanın yer yüzeyine doğru alçalması, yere uygulanan basıncın da artmasına neden olmaktadır. Böylece 30* kuzey ve güney enlemleri dolaylarında sürekli “dinamik yüksek basınç” alanı oluşmaktadır.
Not: Klasik görüş çerçevesinde genel hava dolaşımı, Ekvator bölgesinde fazla ısınmadan dolayı meydana gelmiş ve kutup bölgelerinde aşırı soğuma da buna yardımcı olmuştur. Ekvator bölgesinden yükselen hava kütleleri, kutup bölgesine doğru atmosferin üst kısımlarından taşınırken, kutup bölgelerinde soğuyarak alçalan hava kütleleri, Ekvatora doğru yeryüzünden gelmektedir. Fakat, dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi yani günlük hareketine bağlı olarak meydana gelen dinamik basınçlar ise bunun sürekli rüzgarlar olarak parçalar halinde meydana gelmesine neden olmuştur.
