Etik, Töre ve Ahlak
Etik, töre ve ahlak. Siyaset, felsefe ve sosyoloji derslerinin en çok üzerinde durduğu soyut kavramlar. Üçü de birbirine yakın benzer kavramlar olarak dursa da aslında üçünün de birbirinden ayrılan özellikleri var. Etik Nedir? Töre Nedir? Ahlak Nedir? Etik, töre ve ahlakın birbirinden ayrılan özellikleri nelerdir? İşte tüm bu sorulara bu yazımızda cevap bulmaya çalışacağız. Öncelikle Töre kavramından başlayalım.
Töre
Hepimiz geleneksel olarak Türk dizilerinden biliriz bu kelimeyi. Örneğin bir dönem Show TV’de yayınlanan “Gurbet” dizisi benim ilk aklıma gelen çağrışım. Töre daha çok Doğu Anadolu ile özdeşleşen bir terim olsa da bir kavram olarak bakıldığında çok daha geniş bir anlama sahip.
Töre, daha çok bir bölge ya da yörenin oluşturduğu ve o bölge veya yörenin uzun yıllar boyunca kendi kendine oluşturduğu bir kurallar bütünüdür. Töre yöresel bir kavramdır. Ezelden beri süregelen yerel davranışları “töre” diye adlandırmak çok daha makul. Örneğin bu çerçevede baktığımızda Doğu Anadolu örf ve adetleri birer töredir.
Etik
Bir diğer kavramımız ise etik. Etik, töreden biraz daha farklı bir anlamlar toplamıdır. Etik, töreden farklı olarak daha evrensel ve tüm toplumlar tarafından genel kabul görmüş bir kurallar bütünüdür.
Etik, dünyanın her yerinde geçerli olan bir ahlaki düzen tipidir. Örneğin dünyanın neresine giderseniz gidin herhangi bir toplu taşıma aracında hamile ve yaşlılara öncelik ve yer verilir. Bu hemen hemen tüm dünya medeniyetleri için geçerlidir. Tayvan’da da Madagaskar’da da bu durum aynıdır.
Etik, evrensel bir kültürün doğması neticesinde ahlakın tek bir potada eritilmesiyle elde edilmiş bir kavramdır. Etik kurallar, bir medeniyetin koruyucu kalelerine zarar vermeyecek yumuşaklıktadır.
Ahlak
Bu kavramlar arasında en genel olanı ahlaktır. Ahlak hem törenin hem de etiğin özünü oluşturur. Evrensel ya da yerel her kural, bünyesinde bir ahlakı barındırır. Ahlak, her ne kadar kişiden kişiye değişen subjektif bir perspektif sunsa da ahlakın genel-geçer olduğu durumlar ve istisnalar vardır.
Felsefenin en çok üzerinde durduğu konular arasında yer alan ahlak kavramı için bazı filozoflar, “ahlak doğuştandır”, bazı filozoflar ise “ahlak insanların sonradan kazandığı bir edinimdir” der.
Ahlak doğuştandır diyen felsefi görüş “dogma” olarak adlandırılırken ahlakın sonradan edinildiği görüşünü savunanlar ise rasyonel ya da septik olarak adlandırılır.