İki Dirhem Bir Çekirdek Ne Demek?

Anlatımı güçlü kılmak ve güzelleştirmek için her dilde aşağı yukarı kalıplaşmış söz öbekleri, deyimler ve atasözleri vardır ve bu sözler özellikle halk arasında kullanılırdı. Aynı şekilde Osmanlı’da da bu deyim ve atasözleri sıklıkla kullanılıyordu. Bu yazımızda “İki Dirhem Bir Çekirdek” deyiminin ne demek olduğunu İskender Pala’dan aktaracağız:

“Giyim kuşamına özen göstermiş, şık ve süslü kıyafetleriyle dikkat çeken insanlar hakkında sık sık “iki dirhem bir çekirdek” sözü kullanılır.

Bu yakıştırma, ağırlık ölçüsü olarak okkanın kullanıldığı eski devirlerden kalmadır. Belki biliyorsunuz, bir okka, bugünkü ölçülerle 1283 gram tutar. Okkanın yüzde birine, dirhem adı verilir. (Şimdiki gram ile aynı birim olduğunu sanarak gram diyecek yerde dirhem denilmesi hatalıdır.) Dirhem, daha ziyade hassas teraziler için kullanılan bir ölçüdür. Ancak sarraflar, dirhemden daha hassas ölçümler için bir ağırlık birimi daha kullanırlar. Buna çekirdek denir ki toplam, 5 santigram karşılığıdır.

Eski devirlerin en kıymetli parası olan bir Osmanlı altını, toplam iki dirhem ve bir çekirdek ağırlığa sahiptir. Bu durumda süslenmiş kimselere, iki dirhem bir çekirdek yakıştırmasında bulunanlar, mecaz yoluyla onlara altın demiş olurlar ki bizce pek zarif bir nüktedir. ”

İki Dirhem Bir Çekirdek, İskender Pala, Kapı Yayınevi, s.110