Maturidi ve Tekvin Sıfatı: Kitabu’t-Tevhid

Bugünkü yazımızda Maturidi’nin Kitabu’t-Tevhid adlı eserinde tekvin sıfatını temellendirmesi üzerine yazacağız. Maturidilik nedir? Maturidi eserleri? Kitabu’t- Tekvin? Maturidi bu eserinde tekvin sıfatını nasıl değerlendirmiştir? Yine bu makalede, Maturidi’nin tekvin sıfatını nasıl temellendirdiği ve bu sıfatın diğer ilahi sıfatlarla ilişkisinin cevabı da incelenecektir. Hazırlanan makalede çeşitli kaynaklardan yararlanılmıştır.

İslam düşüncesinde Ebu Mansur el-Maturidi’nin (944) kurucusu olduğu bir kelam ekolü olan Maturidilik, Hanefi mezhebine mensup Müslümanlar içinde kabül görmüştür. Maturidi İslam düşüncesinin sistemli hale gelmesinde ve kelam ilminin sistematize edilmesine büyük katkı sağlamıştır. “Kitâb-üt-Tevhîd”ise Maturidi’nin en önde gelen eserlerinden biridir. Bu eserde Maturidi, Allah’ın zatı ile sıfatları arasında ayrılmaz bir bağ olduğunu savunur. Ona göre bu sıfatlar Allah’ın zatının ayrılmaz bir parçasıdır ve bu sıfatlar ezeli ve ebedidir. Maturidi, özellikle kudret, ilim, irade ve kelam gibi sıfatların Allah’ın zatıyla olan ilişkisini detaylı bir şekilde açıklar ve bu sıfatların Allah’ın zatından ayrı düşünülemeyeceğini vurgulamaktadır.

Maturidi’nin Kelamı ve Tekvin Sıfatı
Ebu Mansur el-Maturidi (853-944), İslam kelamının önemli bir ismi olarak, Allah’ın sıfatları konusunda özgün görüşler geliştirmiştir. “Kitâb-üt-Tevhîd” adlı eserinde Allah’ın sıfatlarını açıklarken, tekvin (yaratma) sıfatını da detaylı bir şekilde ele alır. Tekvîn, Arapça kevn kökünden “tef’il’ babında türetilmiş bir kelimedir. Mazisi itibarıyla ‘Olmak, meydana gelmek; sonradan olmak’ gibi anlamlara gelse de tef’il kalıbında kullanıldığında kelimenin anlamı “oluşturma, meydana getirme, var etme ve yaratma” anlamı taşır. Bu terim nerede ve nasıl kullanılırsa kullanılsın, kastedilen ana tema “bir şeyin yoktan var edilmesidir. Mâturîdî düşünürlerin de bu terime yükledikleri anlam “bir şeyin yokluktan varlığa çıkarılmasıdır. Tekvin sıfatı, Maturidi’ye göre Allah’ın yaratma ve var etme kudretini ifade eder ve bu sıfat Allah’ın ezeli ve ebedi sıfatları arasında yer alır. Maturidi, tekvin sıfatının Allah’ın diğer sıfatlarından bağımsız bir sıfat olduğunu ve yaratma fiilinin bu sıfat aracılığıyla gerçekleştiğini savunur. Ona göre, tekvin sıfatı olmadan Allah’ın yaratıcı olduğu söylenemez ve yaratma fiili açıklanamaz. Bu görüş, Maturidi’nin Allah’ın sıfatlarını bir bütün olarak ele alma yaklaşımının bir parçasıdır. Maturidi, tekvin sıfatını temellendirirken, öncelikle Allah’ın zatı ile sıfatları arasındaki ilişkiyi açıklar. Allah’ın sıfatlarının, O’nun zatının ayrılmaz bir parçası olduğunu ve bu sıfatların ezeli olduğunu belirtir. Bu bağlamda, tekvin sıfatı da Allah’ın zatından ayrı düşünülemez ve ezeli bir sıfat olarak kabul edilmelidir. Maturidi’nin tekvin sıfatını temellendirirken kullandığı başlıca argümanlardan biri, Allah’ın mutlak kudret sahibi olması ve bu kudretin ancak bir yaratma sıfatı ile anlam kazanabileceğidir. Allah’ın kudreti, O’nun dilediği her şeyi yaratabileceği anlamına gelir ve bu kudretin bir tezahürü olarak tekvin sıfatı ortaya çıkar. Maturidi, bu sıfatın Allah’ın diğer sıfatlarıyla çelişmediğini, aksine onları tamamladığını vurgular. Maturidi, tekvin sıfatını akli delillerle de temellendirir. Ona göre, yaratılışın gözlemlenebilir kanıtları, Allah’ın yaratıcı bir sıfatının varlığını zorunlu kılar. Evrendeki düzen, sebep-sonuç ilişkileri ve varlıkların birbiriyle uyumu, bilinçli bir yaratma fiilinin varlığını işaret eder. Bu da Allah’ın tekvin sıfatının akıl yoluyla anlaşılabileceğini gösterir.

Tekvin Sıfatının Diğer Sıfatlarla İlişkisi
Maturidi, tekvin sıfatının diğer ilahi sıfatlarla olan ilişkisini de detaylı bir şekilde ele alır. Ona göre, Allah’ın tekvin sıfatı, ilim, irade, kudret ve kelam sıfatları ile uyumlu bir şekilde çalışır. Allah’ın her şeyi bilmesi (ilim), dilediği şeyi yaratması (irade), yaratmaya gücü yetmesi (kudret) ve yaratma emrini vermesi (kelam) tekvin sıfatı ile bir bütün oluşturur. Maturidi, yaratma fiilinin Allah’ın iradesine dayandığını ve tekvin sıfatının bu iradeye göre işlediğini, tekvin sıfatının, Allah’ın kudretinin bir tezahürü olduğunu, Allah’ın yaratma emrini kelam sıfatı aracılığıyla verdiğini ve bu emrin tekvin sıfatı aracılığıyla hayata geçtiğini belirtir. Bu bağlamda, tekvin sıfatı, Allah’ın diğer sıfatlarıyla birlikte yaratma fiilinin gerçekleşmesini sağlar. Maturidi, bu sıfatların her birinin bağımsız olduğunu, ancak birlikte Allah’ın yaratma kudretini tam anlamıyla ortaya koyduğunu belirtir. Bu yaklaşım, Allah’ın sıfatlarının birbirini tamamladığı ve birlikte ilahi fiilleri gerçekleştirdiği fikrini destekler.

Tekvin Sıfatının Ezeli ve Ebedi Olması
Maturidi, tekvin sıfatının ezeli ve ebedi olduğunu savunur. Ona göre, Allah’ın sıfatları zatından ayrı düşünülemeyeceği için tekvin sıfatı da başlangıcı ve sonu olmayan bir sıfattır. Bu, Allah’ın yaratma kudretinin zamanla sınırlı olmadığını ve her zaman var olduğunu gösterir. Maturidi, bu görüşünü desteklemek için çeşitli deliller sunar. Öncelikle, Allah’ın mutlak kudret sahibi olduğu ve bu kudretin ezeli olduğu kabul edilmelidir. Kudretin bir tezahürü olan tekvin sıfatı da ezeli olmalıdır. Ayrıca, Allah’ın ilim, irade ve kelam sıfatları da ezeli olduğuna göre, bu sıfatlarla uyumlu çalışan tekvin sıfatı da ezeli olmalıdır.

Tekvin Sıfatının İslam Düşüncesindeki Yeri
Maturidi’nin tekvin sıfatı hakkındaki görüşleri, İslam düşüncesinde önemli bir yere sahiptir. Tekvin sıfatı, Allah’ın yaratıcı kudretini ve bu kudretin nasıl işlediğini anlamak açısından kritik bir öneme sahiptir. Maturidi’nin bu konudaki görüşleri, diğer kelam ekollerinden farklılık gösterir ve Maturidilik ekolünün özgünlüğünü ortaya koyar. Maturidi, tekvin sıfatını detaylı bir şekilde ele alarak, Allah’ın yaratma fiilinin nasıl gerçekleştiğini açıklar ve bu fiilin Allah’ın diğer sıfatlarıyla uyumlu olduğunu gösterir. Bu, Allah’ın sıfatlarının birbiriyle çelişmediği ve birlikte ilahi fiilleri gerçekleştirdiği fikrini destekler. Maturidi’nin bu görüşleri, İslam düşüncesinde Allah’ın sıfatları konusundaki tartışmalara önemli katkılar sağlar.

Sonuç olarak bu yazımızda Maturidi’nin Kitabu’t Tevhid adlı eserinde tekvin sıfatının değerlendirilmesi incelenmiştir. Bu eser, İslam düşüncesinde önemli bir yer tutmaktadır. Özetle tekvin sıfatı, Allah’ın yaratma kudretini ifade eden ve üzerinde çokça çalışılan diğer sıfatlar ile açıklanabilen bir sıfattır. Maturidi, tekvin sıfatının ezeli ve ebedi olduğunu, Allah’ın zatından ayrı düşünülemeyeceğini savunur. Böylece bu yaklaşımla Allah’ın sıfatlarının bir bütün olarak ele alındığını ve birbirini tamamladığını göstermektedir. Maturidi’nin tekvin sıfatı hakkındaki görüşleri, İslam kelamında Allah’ın yaratıcı kudretini anlamak açısından önemli bir katkı sağlar.

Kaynakça
• TDV İslam Ansiklopedisi, Tekvin
• TDV İslam Ansiklopedisi, Kitabu’t-Tevhid
• Kitabu’t-Tevhid Açıklamalı Tercümesi, Ebu Mansur el-Maturidi, Tercüme: Prof. Dr.
Bekir Topaloğlu
• Dergipark.org.tr/ Maturidilerde Tekvin Sıfatı ve Temellendirilmesi, Temel Yeşilyurt