Örneklem Nedir? Örneklem Türleri?

Örneklem ve Örneklem Türleri
Örneklem evrenin içinden belirli ölçütlere göre seçilen ve evreni temsil etme yeterliliğine sahip olduğu var sayılan bir alt gruptur. Örnekleme evrenden örneklem alma işlemidir. Karasar’ın tanımı ile örneklem; belli bir evrenden belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliliği kabul edilen küçük kümedir. Örneklem evrenin içinden gelen, nitelik ve nicelik açısından onu temsil eden, küçük bir modelidir. Örneklem Türleri: Örneklem çeşitlerine dair farklı kanılar bulunmaktadır. Örneklem yöntemi temel olarak olasılığa dayalı yöntemler ve olasılığa dayalı olmayan yöntemler olarak ikiye ayrılmaktadır. 1. Olasılığa Dayalı Yöntemler

Olasılığa dayalı yöntem de evrende bulunan tür bireylerin örnekleme dahil olma fırsatının eşit olmasıdır. Günlük hayatta kura, tombala oyunu örnek verilebilir. Olasılıklı örneklem kendi içerisinde olasılıklı örnekleme tabakalı örnekleme küme örnekleme olarak ayrılmaktadır.
a. Tabakalı Örnekleme:
Sınırları saptanmış bir evrende alt tabakalar veya alt birim gruplarının var olduğu durumlarda kullanılır( Yıldırım, Şimşek 2013). Bu yöntemde asıl olan evren içerisindeki alt tabakalara bakarak çalışmaktır. Yöntem nitel araştırmada araştırılan kişi veya konunun geçmişinin sıralanması şeklinde olur. Nicel yöntemde ise oranların şimdiki ve geçmiş hallerine bakılarak çıkarımlarda bulunulur.
b. Olasılıklı Örnekleme:
Tüm bireyleri eşit şartlara sahip olduğu benzeşik örneklemedir. Bu örneklem türü hem nitel hem de nicel araştırmada az vardır. Çünkü herkes için homojenik ortamı bulmak oldukça zordur. Bu yüzden nitel veya nicel araştırmada olasılıklı örneklem tek başına kullanılmaz. İki uygulama şekli vardır. Tesadüfi (rastlantısal) olasılıklı örnekleme ve sistematik olasılıklı örneklemedir. Tesadüfi örneklemde şartlar herkes için eşit, belli bir sıralamanın ardından rast gele seçilen örneklemdir. Sistematik örneklem ise belirli ölçütlere göre oluşturulan sistematik yöntemle tasarlanmış örneklem çeşididir. Burada yapılan araştırmanın sayısal, kronolojik, alfabetik düzen ile yapıldığı görülmektedir.
c. Küme Örnekleme:
Çalışılması düşünülen evrende doğal olarak oluşturulmuş, kendi içinde belirli özellikler açışımdan benzerlikler gösteren değişik grupların olması durumunda kullanılır( Yıldırım, Şimşek 2013). Yapacağı araştırmada araştırmacıyı ilgilendiren sınıfları gruplara ayırması ve o gruplar içerisinde kendisine yarar sağlayacak kişilerle çalışma yapması örnek gösterilebilir. 2. Olasılığa Dayalı Olmayan Yöntemler
Olasılıksız örneklem ise belirli bir ölçüte dayanarak örneklemin belirlenmesi ve örneklemin evreni temsil etme kaygısı bulunmaz.

a. Kota Örnekleme:
Oluşturulan evrene uygun örneklem hazırlandıktan sonra örneklemin içerisinde istenilen veriler dolana kadar örnek toplanmaya çalışılır. Bulunan uygun örnekler rastlantısal değil bilhassa araştırılmış uygun örneklerdir. Evrendeki büyük çaplı hazırlanan verilere göre örneklemdeki veriler de hazırlanmalıdır. Nitel araştırmada kota örneklemi; Türkiye’de kadın erkek istihdamına baktığımızda TÜİK verilerine göre %50.2 erkek %49.8 kadın bu bağlamda örneklem grubu 10 kadın 10 erkekten oluşturularak mülakat yoluyla gerçekleşmesi gerekmektedir. Nicel araştırmada aynı örnek üzerinden bakarsak 499 kadın 501 erkek ile anket yoluyla görüşme yapılması beklenmektedir.
b. Gönüllü Örnekleme:
Gönüllülüğün esas olduğu örnekleme çeşitidir. Örnekleme uygun anket hazırlandıktan sonra araştırmaya dahil olan homojen grubun hepsine anket gönderilir. Katılım bildirisi de yapılır, arzu edenler katılmaktadır. Gönüllük esasına dayandığından ötürü katılım azdır. Bu yöntemin maliyeti düşük ama güvenirliği azdır. En sık kullanılan örneklem tipidir. Daha çok nitel araştırmayı kapsamaktadır. Yozgat’ta yaşayan kadınların şiddet görme oranına anket yoluyla bakılabilir.
c. Amaçlı Örneklem:
Amaçlı örneklemde amacın dışındaki kimse çalışmaya dahil olamamaktadır. Kendi iradesiyle örnekle oluşturma yapılmaktadır. Bu kısımda yalnızca gerekli olan sorular sorulmaktadır. Olasılıkların dahil edilmesi gerekmektedir, genel olarak öznel sonuçlar içermektedir. Bu örneklem çeşiti de genel olarak nitel araştırma da uygulanmaktadır. Örneğin; küpe takan erkeklerle konuşmam, kendilerinin sosyal hayatta maruz kaldıkları durumları sormam esnasında suçlayıcı veya yönlendirici ifadeler kullanmayarak yalnızca maruz kaldığı durumları anlatmasını beklemeliyiz.
d. Kartopu Örneklem:
Kartopu örneklemde evrendeki konun sınırları ve çalışmaya dahil olacak grubun belirlenmesinin ardından oluşan çalışma dahilinde istenilen mekandaki bilgi sahibi nitelikli kişilere ulaşarak yapı ve kişiler hakkında bilgiler alınır. Yeterli sayıya ulaşana dek çalışmanın yapılacağı kişilere gidilerek bilgiler toplanır. Birbirini takip eden bu durum kümülatif ilerlemektedir. Kesin bir sonuç olmayabilir. Nitel ve nicel araştırmada kullanılabilir. Nitel araştırmada kırsal alanda kızların erken yaşta evlendirilmesine dair bir çalışma yapılacak ise ilk önce muhtar ile görüşülür, sonrasında köyün ileri gelenleri, aileler ve genç kızlar ile görüşülmektedir. Nicelde ise Bozok Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nün saha dersi niteliği araştırılmak istendiğinde ilk önce emekliliği yaklaşmış veya emekli olan öğretim üyeleri ile görüşülmektedir. Sonrasında ulaşılmak istenen sayıya göre diğer öğretim görevlileriyle görüşmeler yapılmaktadır.
e. Kolay Bulunan Örneklem:
Bulunan örneklem yönteminde araştırma hızlı ve pratik olur. Çünkü araştırmacı yakın ve pratik olanı seçebiliyordur. Bu yönteme daha çok diğer yöntemlerin kullanılamadığı zamanlarda başvurulur. Genelme yapılması ve doğruluk payı düşüktür. Genel olarak nitel araştırmalarda tercih edilen bir yöntemdir. Örneğin Adana ilindeki belediyenin yapmış olduğu hizmettin faydalılığını ölçmek için sunduğu sorular. Genelde sokakta aniden yapılmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar: YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK H. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013, KARASAR, N. Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Akademik Yay. Ankara, 2014