Şeyh Uçmaz Mürit Uçurur
Şeyh uçmaz mürid uçurur. Türkçemizde, asıl söz sahibi kişiler dururken o kişiden derece daha önemsiz olan kişilerin söz konusu kişi hakkında atıp tutması, yüksekten konuşması ve yanlış sözler söylemesi anlamlarına gelen “şeyh uçmaz mürid uçurur” deyimi, eskilerden beri devam edegelen bir deyimdir.
Deyimin ortaya çıkış hikayesi, her ne kadar farklılık gösterse de tekke kökenli bir deyim olduğu görüşü hakimdir. Nitekim şeyhler, genellikle tekke ya da medreselerde vakit geçirirlerdi.
Deyimin aslında ifade ettiği anlam geçerli kullanımından biraz daha farklıdır. Deyimde, manevi liderlerin ve kanaat önderlerinin aslında gösteriş ve riyadan uzak olduğu belirtilir. Şeyh aslında kendisinin manen uçtuğunu söylemez ama müritleri tarafından uçurulur, göklere çıkarılır.
Günümüzde bu söz biraz daha gerçekçi bir anlama kavuşmuş. Türkiye’de faaliyet gösteren ve yayılan cemaat, tarikat ya da dini grupların önderlerinin bir kısmı hayatta bir kısmı ise ölmüş. Öleni de hayatta kalanı da kendisi zamanında bir şeyler söylediğinden değil, müritlerin doldurmasıyla ait olduğu mertebeden daha yüksek bir konuma getirilmiştir. Türkiye’de cemaatlerin kurulma aşamasında bu faktör çok etkilidir. Cemaatin temelini atan fikir önderleri, kendilerinin bir zaman sonra büyük kitleler tarafından takip edilip ka’le alınacağını belki de bilmiyorlardı. Müritleri uçurdu.
Doldurma bilgilerle ya da yalan yanlış tanımlamalarla bir şeyhin değeri olduğundan daha iyi gösterilebilir. Bu aslında “şeyhi şeyh yapan mürittir” anlayışını da doğrular. Şeyh, her zaman kendi hakikatine bağlı olarak yaşa da bir zaman sonra, müritleri olmadan kendi fikirlerini bir başkalarına aktaramaz. İşte tam bu noktada şeyhin samimiyeti kadar müritlerin de samimi olmaları gerekir ki bu olmadığından dolayı “şeyh uçmaz mürid uçurur” deyimi ortaya çıkmıştır.
Şeyh, kendisi gibi bir mürit bulmakta her zaman zorlanır. Bu durum müritlerin derece olarak kendisinden çoğu zaman alt kademede olması demektir. Burada sorun müritlerin gönül bağlarının şeyhleri kadar sağlam olamayışı.
