Siyaset

Şovenizm Nedir?

Şovenizm, bir milletin ya da ırkın kendini diğer milletlerden ya da uluslardan üstün görme anlayışına dayalı aşırı milliyetçi bir fikir akımıdır. Aynı zamanda şovenizm, bir din mensubunun kendi dinini diğer dinlerden üstün görmesi, tuttuğu takımı diğer takımlardan üstün tutması gibi farklı boyutlarda tezahür edebilen bir siyasi eğilim ve fikir akımıdır. Temelinde bir şeye ya da bir gruba körü körüne bağlılık ya da söz konusu kişi ya da gruba şartsız teslimiyet yer almaktadır. Şovenizmin bilinen en önemli varyasyonlarından biri de dinsel şovenizimdir. Bu yazımızda şovenizm kelimesinin nereden geldiğini, Political Horseshoe modeline göre Şovenizmin konumlandırılmasını, dinsel şovenizmi, şovenizmin altında yatan nedenleri, tarihteki Şovenizm örneklerini ve bu bağlamda Nika Ayaklanmasını ele alacağız.

Şovenizm Kelimesi Nereden Gelmektedir? 

Şovenizm kelimesi Napolyon’un ordusunda görevli bir asker olan Nicolas Chauvin’den gelmektedir. Chauvin kendi milletine ve ülkesine o kadar çok bağlıydı ki savaşlarda vücudunun 17 farklı yerinden yaralanmasına rağmen Fransa için savaşmaya devam etmişti. Chauvin, daha sonra bir fikir akımı ve siyasi eğilim olacak olan Şovenizmin ilham kaynağı olmuştur. Fransız İhtilali öncesi ve sonrasında Napolyon’un nasıl bir milliyetçi bir Fransa meydana getirdiği ortada. Şu anda Avrupa’nın en milliyetçi ve en dindar ülkesi konumundaki Fransa’nın bu yönünde Napolyon’un yarattığı şekillendirdiği dönemin etkisi oldukça büyüktür. Chauvin de Napolyon’un ordusunda onun için ve Fransa’nın menfaatleri için savaşan bir askerdi. Kararlarında ve tutumlarında o kadar çok radikal ve agresifti ki kavrama ismini verdirtecek kadar ileri gitmişti.

Vatan ve milletin, kişilerden daha üstün olduğuna inanma, devletin bekasının her şeyden önce geldiğini gibi inançlar taşıyan şovenizm, bireylerin ait olduğu ulusun, diğer uluslardan daha üstün olduğuna kannat getirmesi sonucunda yaygınlık kazanmış ve taraf toplamıştır.

Şovenizm, sıklıkla milliyetçilik ve ırkçılık gibi kavramlarla karıştırılan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Fakat şoevenizmin diğer söz konusu fikir akımlarından ayrılan en önemli yanı bireyin içinde bulunduğu ulusun diğer uluslardan daha üstün olduğunu, başka bir ulusa ya da başka bir ulusun bireylerine kanıtlama ve empoze etmesidir. Şovenizm, bir anlamda kendisine taraftar olan bireyi, agresif ve saldırgan bir tutum içine sokarak karşı tarafı kendi ideolojisini kabul ettirmeye yöneltmektedir.

Political Horseshoe ve Şovenizm 

Fransız post-modern düşünür Jean-Pierre Faye tarafından ortaya atılan Political Horseshoe modeline göre ”şovenizm” sağ eğilimli bir fikir akımı ve siyasi ideoloji çeşididir. Political Horsehoe modeline baktığımız zaman şovenizmin muhafazakarlıktan bir kademe daha aşırı sağa yakın olduğunu görmekteyiz. Political Horseshoe modeline göre at nalının sağ tarafında kalan siyasi ideolojiler ve fikir akımlarının temelinde ”din” ve ”milliyet” gibi unsurlar yer almaktadır. Şovenizmin gerek milliyetçi gerekse dini bir yönünün olması, Political Horseshoe modelinde nalın sağ tarafında yer almasını sağlamıştır.

 

Dinsel Şovenizm Nedir? 

Fransız post-modern düşünür Jean-Pierre Faye tarafından ortaya atılan Political Horseshoe modeli çerçevesinde şovenizmin gerek dini gerekse milli bir fikir akımı ve siyasi eğilim olduğundan bahsetmiştik. Şovenizm, yalnızca bir ulusun kendini diğer ırk, ulus ve etnikten üstün görme anlayışı değil aynı zamanda kendi inancının ve dininin de diğer din ve inançlardan üstün olduğuna dair klişelerle dolu bir yapı olarak tezahür edebiliyor.

Dinsel şovenizm, bireyin kendi inanç ve değerlerini başkalarının inanç ve değerlerinden üstün görmesidir. Tıpkı klasik şovenizmde olduğu gibi birey bu sefer de kendi dinini diğer dinlerden üstün görür. Bireylerin kendi dininin propagandasını yapması ve kendi dini değer ve inançlarını başkalarına empoze etmesi de dinsel şovenizmin bir parçasıdır.

Dünya üzerinde yaşayan ırklara ve din mensuplarına baktığımız zaman söz konusu bireylerin kendi ırklarını ya da dinlerini diğerlerinden üstün görme çabasında olduğunu görmekteyiz. Bunun altında yatan en önemli sebeplerden biri de kendi ait olduğu grubun seçkin ve özel olduğuna inanmak ve kendi ırk ve dininin seçilmiş (elit) olmasından dolayı narsist bir tutum içerisine girmektir. Kişinin kendi ırkına ve dinine ya da tuttuğu takıma bağlılık göstermesi kendisine tapınma olarak da tanımlanabilen bir kişilik bozukluğudur.

Şovenizm ve Fanatiklik

Şovenizmin bireyler ve toplumlar arasında taraftar bulmasının en temel sebeplerinden biri de fanatiklilk ve bir gruba olan aşırı bağlılık gelmektedir. Söz konusu bu gruplar din ya da milliyetçilik olduğu gibi takım ya da özel bir cematt ya da grup olabilir. Günümüz futbol kulüplerinin taraftarları da şovenizmin değerlerini taşıyarak taraftarlıklarını sürdürmektedir. Örneğin bir takımı tutmakta olan taraftarın kendi takımının büyüklüğünü başka bir takımı tutan taraftara empoze etmeye çalışması, yukarıda bahsedilen şovenizmin özelliklerindendir. Bu konuda Nika Ayaklanmasına bakmak gerekir. Nika Ayaklanması Şovenizm kaynaklı ilk taşkınlık ya da ayaklanmalardan biri olarak tarihte ayrı bir öneme sahiptir.

Nika Ayaklanması

Şu anda gerek ülkemizde gerekse dünyada oldukça popüler olan futbol ve basketbol gibi popüler spor branşlarından biri de Bizans’ta da Roma Usulü yapılan araba yarışlarıydı. Araba yarışları ülke sınırları içerisinde, özellikle İstanbul’da oldukça rağbet gören bir aktiveydi. Maviler ve Yeşiller olarak adlandırılan iki takımın taraftarları, kendi takımlarının en iyi takım olduğunu savunuyor ve tıpkı şovenizmin ilkeleri gibi bunu diğer takıml taraftarlarına empoze etmeye çalışıyorlardı. Daha sonra bu söz konusu Maviler ve Yeşiller adlı gruplar örgütlenmeye ve sayılarını artırmaya başladılar. Dolaylı olarak da arkalarında önemli bir siyasi gücün doğmasına zemin hazırladılar. Bir yarışma esnasında çıkan tartışma büyümüş ve takımlar büyük bir kavgaya tutuşmuştu. Taraftarlar arasındaki kavganın boyutu sarayı basmaya kadar ilerleyince devlet (Bizans) olaylara müdahale etmiş ve  isyanı batırmıştır. İsyan, şovenizm temelli bir isyan olması bakımından da odukça önemli bir isyan olarak kayıtlara geçmiştir.

Şovenizmin Altında Yatan Sebepler Nelerdir?

Şovenizim, özetle kendi ait olduğu grubun seçkin olduğuna inanma ve bunu bir başkasına kabul ettirmeye dayalı bir eğilimdir. Şovenizmin altında yatan nedenlere baktığımız zaman, bir başka gruba olan nefret temelli olduğunu görmekteyiz. Başka bir ırktan olan, başka bir dine inanan ya da başka bir takımı tutan kişi, şovenist birey için bir düşmandır. Düşman, eğer karşı çıkılmazsa kendi inanç ve değerlerini yok edecek ya da sarsacak bir potansiyel tehlike barındırmaktadır. Kişinin kendi değerlerini yüceltmesinin en temel nedeni, onun zarar görmesinden endişe duymasıdır.

Tarihteki Şovenizm Örnekleri Nelerdir?

Tarihin pek çok evresi,şovenizm örnekleri ile doludur. Söz konusu bu örnekler dönemi, çoğu zaman bir devlet adamı tarafından ortaya atılmış ve taraftar toplamış fikir akımlarının yaygınlık göstermesi sonucu ortaya çıkmış ve tarihin akışına yön vermiştir. Mesela Nazi Almanyası döneminde Adolf Hitler’in üstün Alman ırkı yaratma düşüncesi ve Alman ırkının üstünlüğüne dayanan çalışma ve fikirler dönemin Almanyası hakkında önemli bilgiler vermektedir. Nazi Almanyası ile özdeşleşen kamplarda Almanların kendi içerisinde çifteştirilip ari bir Alman ırkı yaratma çabası da şovenizm temelli bir inançtan kaynaklanmaktadır.

Emeviler döneminin ünlü politakası olan Mevali Politikası ile Arap olmayan milletlerin devlet yönetimine gelememesi, Arap olmayan milletlere kötü muamale yapılması ya da Arap olmayanların ”ikinci sınıf” görülmesi de yine Şovenizm kaynaklı bir eğilimdir.

Öte yandan Napolyon dönemi Fransa, Abdülnasır dönemi Mısır, Musaddık zamanı İran ve Bush ya da şimdiki Trump dönemi Amerika’da da şovenizmin temel devlet politikası haline getirildiğini görmekteyiz. Şovenizm, tarihin pek çok safhasında, pek çok kez, pek çok amaç doğrultusunda kullanılmış ve bu tarihten sonra da kullanılacak bir siyasi eğilim ve ideolojidir.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.