Troçkizm
Troçkizm, Marksizmi temel alan Lev Troçki tarafından daha da sistematik bir ideoloji haline getirilmiş sosyalist yorumlama biçimi. Komünist parti içerisinde ‘sol muhalefet’ olarak görüldüler ve Stalin zamanında Türkiye, Meksika gibi ülkelere sürgüne gönderildiler. Troçki’nin kurmuş olduğu bu düşüne akımı, özellikle 4. Enternasyonel ile günümüze kadar geçerliliğini sürdürebilmiştir.
Troçki ve Stalin arasındaki ihtilafın temel nedeni Stalin’in ‘tek ülkede sosyalizm’ fikri ile Troçki’nin ‘sürekli sosyalizm’ fikrinin uyuşmamasıdır. Troçkist görüş, sürekli devrimi, enternasyonel olmanın gerekliliğini savunur.
Marksa göre bir sosyalist devletin inşası , öncelikle burjuva sınıfının devrilmesinden ve sanayi toplumunun yerleşik düzeninin oturmasından sonra gerçekleşebilirdi. Fakat Bolşevik İhtilali’nin gerçekleştiği yılarda ve daha öncesindeki yıllarda Rusya, henüz diğer sanayi devletleri gibi sanayisini geliştirmemiş ve burjuva sınıfı dahi tam oturmamış bir devletti. Marksi,mi temel alan Troçki ise aynı zamanda burjuva devriminin gerçekleşmediği ülkelerde proleterya yani işçi sınıfının self devrimi koşullarını ve burjuvazinin temel alt yapısını oluşturması gerektiğini savunuyordu. Çünkü Troçki’ye göre salt proleteryanın toplum düzeninde büyük değişiklikler meydana getirmesi hayali kuruntudan ibaretti. Bu yüzden şartlar sağlanana dek ‘sürekli devrim’ yapılmalıydı.
Troçki aynı zamanda, savunduğu öğretilere göre bir sosyalist devletin yalnız başına kapitalist düzenle mücadele etmesi olanaksızdı. Bu yüzden ‘tek bir ülkede sosyalizm’ politikası yerine gelişmiş, sanayi devrimini tamamlamış ülkelerde de devrimler yapılmalıydı. Buna ‘sürekli devrim’ adını verdi. Troçki için de Doğu Avrupa ülkeleri büyük önem taşımaktaydı. Fakat Stalin, Troçki’nin bu düşüncelerine şiddetle karşı çıkmış ve sosyalizmin sadece SSCB’de yaşanabileceğini ve yalnızca SSCB’de gerçekleşebileceğini savunmuştur. Öyle ki Stalin’in Yugoslavya’nın kendi yolunu seçmesine hiçbir müdahalede bulunmamasının sebebi olarak bu düşünce örnek gösterilir.
Bolşevik İhtilali’nden, Sovyetlerin dağıldığı yıl olan 1991’e kadar olan süreç neredeyse seksen yıldan fazla bir süreydi ve bu süreç içerisinde SSCB tamamıyla kapitalist ülkelere komşu oldu. Bu gerçek üzerine Troçkistler, SSCB’nin ‘bürokrasi açısından yozlaşmış bir işçi devleti’ tanımlamasını kullandılar. Ve Troçkistlere göre SSCB, hiçbir zaman tam anlamıyla bir sosyalist devlet olamayacaktı.
Troçkizm şu anda Arjantin ve Bolivya gibi Güney Amerika ülkelerinde, Meksika’da ve Sri Lanka’da etkinliğini korumaktadır. Bir dönem İspanya İç Savaşı’nda da buluna Troçkistler, Stalinistlerle ihtilafa düşmüşler ve muhalefetin zayıflamasında etkin rol oynamışlardır.
