Uluslararası Göç Teorileri: Bir İnceleme Ve Değerlendirme
Massey’in uluslararası göç teorileri üzerine yapmış olduğu araştırması uluslararası göçü anlamada var olan çalışmaların genel bir değerlendirmesini kapsamaktadır. Massey, bu çalışmaları hem yeterliliği hem de yetersizliği bakımından değerlendirerek bu alanda eksik kalan araştırma konularını belirlemeyi hedeflemiştir. Makalede belirli göç teorileri ele alınarak tarihsel bir analiz sunulur. Bu teoriler; neoklasik iktisat teorisi, göç teorisinin yeni ekonomisi, bölümlere ayrılmış işgücü piyasası teorisi ve dünya sistemleri teorisi olmak üzere bu çalışmalar ele alınarak genel bir yaklaşımla değerlendirilir. Bu teorilerin değerlendirilmesinin yanında sosyal sermaye teorisi ve ulusötesilik teorisi gibi sosyal ve kültürel faktörleri içeren çağdaş teoriler de incelenmiştir.
Öncelikle uluslararası göç sanayileşmiş olan tüm toplumların veya ülkelerin ortak bir özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu anlamda bu göç akımının altında yatan güçlerin temelini anlamak ve bu güçlerin sürekliliğini açıklamak önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Ancak bu güçleri anlamak ve açıklamak için öne sürülen teoriler yetersiz kalmaktadır. Son zamanlarda göç konusundaki makro hareketlilikler hem araştırmacıları hem vatandaşları hem de demografları şaşırmıştır. Ancak yine de uluslararası göç söz konusu olduğunda 19. yüzyıl kavramlarına, modellerine ve varsayımlarına başvurulmaktadır. Bu nedenle bu makale göçü anlamada mevcut çalışmaları analiz ederek bu çalışmaların hem olumlu hem de yetersiz kaldığı alanları tespit etmeye çalışmaktadır. Bu noktada çalışmaya göre neoklasik iktisat teorisi göç olgusunu sınırlandıran yaklaşımları barındırmaktadır. Öyle ki göç sürecini anlamada sosyal ve kültürel faktörlere yeterli önem atfedilmemiştir. Bununla birlikte teorilerin bir diğer yetersizliği ise göçmenlerin entegrasyonu konusundaki açıklamalardır. Makaleye göre bazı göçmenler diğerlerine oranla göç ettikleri bölgeye uyum sağlamada daha başarılı olmaktadır. Bu anlamda Massey, bu başarının altında yatan nedenleri açıklamada sosyal sermaye teorisinin yetersiz kaldığını vurgular. Yine Massey, günümüzde tek ve tutarlı bir göç teorisinin olmadığını, birbirinden farklı parçalanmış teoriler dizisinin olduğundan bahseder. Bu anlamda mevcut kalıplaşmış görüş ve açıklamalar günümüz göç sürecinin tam olarak anlaşılmasında yetersiz kaldığını vurgulamaktadır. Bu nedenle karmaşık, çok yönlü, göçe dair çeşitli bakış açıları ve varsayımları öne süren sentezci bir teoriye ihtiyaç duyulduğunu belirtir. Bu anlamda makale özellikle çağdaş göç teorilerini açıklayarak bütünleştirme yoluyla kavramsallaştırmaya çalışmaktadır.
Ancak Massey tüm bu değerlendirmelere rağmen uluslararası göç konusunda alınacak olan siyasi kararların en önemli noktayı oluşturacağını vurgular. Gün geçtikçe uluslararası göç daha da yaygınlaşacak ve bu alanda yapılacak düzenlemeler ve araştırmalar daha da önem kazanacaktır. Massey, en kalıcı düzenlemeleri siyasi kararların belirleyeceğini belirterek, araştırmacıların da ampirik çalışmalarla bu düzenlemelere yön vereceğini vurgular. Bu anlamda bu çalışmanın onlardan biri olduğunun da altını çizmektedir.
Derya KAHRAMAN*
* Dr. Öğrencisi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı.
