İdeoloji Ne Demek?

İdeoloji kelimesi bilhassa son günlerde daha çok rağbet görmeye başlayan bir kelime. Sokağa çıkıp rastgele bir kişiye ‘İdeoloji ne demek?” diye sorduğunuz vakit. Karşınızdaki kişi muhtemelen bu olguyu tanımlamakta güçlük çekecektir. Bunun sebebi büyük ihtimalle ideoloji kelimesinin -her ne kadar sık kullanılsa da- terim olarak sadece bunu tanımlayabilecek bilgi haznesine sahip olan kişiler tarafından (sosyologlar, idari bilimlerde uzman kişiler) açıklanmasının gerekliliğinin düşünülmesidir. Başka bir deyişle, insanlar, doğru cevabı bilseler dahi ideoloji kelimesini tanımlamaktan geri kalmak isteyebilirler.

Böylesine bir giriş yaptıktan sonra ideoloji kelimesinin anlamını yazmakta ben de zorlanabilirim. Fakat tam bir mânâ koyamasam da gelin beraber deneyelim (en azından farklı bir bakış açısı getirmiş oluruz).

İdeoloji toplumları yönetirken -hükmedip, yönlendirirken- gidilecek yollar hakkındaki düşünceler demeti demektir. Bu olguyu biraz daha genişletmek, düşüncenin etrafını eşelemek için Karl Marx’ın fikrine bir göz atalım. Marx; ‘ İdeoloji sınıflara hükmetme fikirleridir.’ diyor. Bunu söylerken aslında tam da şimdi değineceğimiz gibi ideoloji kelimesine negatif bir anlam yüklüyor. Bunun sebebi, ideolojiler vasıtasıyla hükmetmek düşüncesi sayesinde sermaye sahipleri (ve hükümetler burada önemli olan amacın sömürü olması) sınıfların varlıklarını, emeklerini sömürüyor olması.

Diğer bir deyişle, ideoloji sömürü sürecinin bir parçasıdır!

Marx’a teşekkür etmek gerekebilir fakat mâlesef katılmayacağız. Sosyoloji biliminde genel olarak ele alınırken olumlu veya olumsuz düşünmemek gerekir. İdeoloji olduğu gibi ele alınmalıdır.