Köprülü Mehmed Paşa Devlet Otoritesini Nasıl Sağladı?
1575 tarihinde dünyaya gelen Mehmet Paşa, İstanbul’a küçük yaşta gelmiş ve eğitimine burada devam ederek Osmanlı sarayında önemli bölümlerde görev almıştır. Amasya’nın Vezirköprü kasabasında bir kadınla evlenmesinin ardından Köprülü olarak adlandırılmıştır. Amasya ve Çorum’da sancakbeyliği, Trabzon valiliği, İstanbul’da Tophane nazırlığı gibi görevlerde bulumuş, göstermiş olduğu başarılar neticesinde kubbe vezirliğine tayin edilmesinin ardında sadaret yolu açılarak, 1657’de Boynu Eğri Mehmed Paşa’nın yerine sadarete tayin edilmiştir. Fakat bu tayininde Köprülü, atamaların kendi dahilinde olması, sarayda kimsenin devlet işlerine karışmaması, verdiği raporların uygulanması gibi şartlar sunarak otoritesini sağlamlaştırmak istemiştir. Bu şartlar Padişah ve Valide Sultan tarafından kabul edilmiş ve Köprülüler Dönemi (1656-1683) başlamıştır. Köprülü bu isteklerinin kabul edilmesiyle hem devlet üzerinde hem de Padişah üzerinde otoritesini sağlamlaştırmıştır. Çünkü bakıldığında alınan kararların ondan habersiz onaylanmaması ve Padişahın ona olan güvenini sağlamlaştırması ileri dönem için kurgulanmış ona bir sağlama alma girişimidir.
Köprülü bundan sonraki faaliyetlerinde de bu güveni sağlamlaştırmış, devletin ömrünü uzatmak için uğraşmıştır. Örneğin Kadızadeliler harekâtını bastırması, Bozcaada ve Limni geri alınarak Çanakkale Boğazı’nın güvenliği sağlaması, Erdel üzerine gitmesi ve gereksiz maaş alımlarını durdurması gibi faaliyetleri bunun kanıtıdır. Hem ülke iç karışıklıkları hem de kaybedilen yerler için faaliyetini sürdürmüş aynı zamanda kendisine muhalif (Abaza Hasan Paşa’nın Anadolu yol açtığı karışıklıkları bertaraf etmek ve ona tabi olan diğer rütbeli kişilerle birlikte hepsini idam ettirmek ve bu harekata destek veren Şam’daki yerli kulu teşkilatını da cezalandırarak oraya yeniçeri göndermek gibi…) olan kişileri de ortadan kaldırarak otoritesini tam olarak sağlamış oldu. İdaresini sağlamlaştırmak için sadaretinin başlarında kendine bağlı bir casus birliği kurarken, yeniçerilerinin gereksiz harcamalarına düzenleme getirmiş, yolsuzluklara da el koymuştur. Kubbe vezirlerini sayıca azaltan Köprülü, Arz Odası ziyaretlerini de kaldırmıştır. Köprülü, Turhan Valide Sultan’a hürmetinden dolayı yakından münasebetlerde bulunmuş, bu yakınlığını iyi değerlendirerek onun vasıtasıyla Padişah üzerinde etkinliğini sürdürmüştür.
Osmanlı’nın gerileme döneminin getirdiği boşluklardan da anlaşıldığı üzere padişah otoritesi giderek azalıyor bunun yerini sadrazamlar alıyordu. Köprülü de bunu en iyi değerlendiren kişiler arasında yer almış, bu boşluktan yararlanarak otoritesini sağlamlaştırmıştır. Padişah üzerindeki söz hakkına sahip olması, atamaların kendisi tarafından
gerçekleşmesi ve yeniçeriler üzerinde yeniliklere gitmesi, muhalif kişilerin ortadan kaldırılması buna çok büyük bir etki olmuştur. Beş yılı aşkın sadrazamlık görevinde büyük başarılar elde eden Köprülü, sadaret makamına geçip eceliyle ölen çok az sayıda kişinin arasında yer aldı. Siyaset anlayışı içerinde
devleti güçlendirmek adına hem hazinesini hem de askerini güçlendirmek görüşüne sahipti. Ona göre idareciler ve askerler boş durmamalıydı. Bunun için Padişahı sık sık av yapması için Edirne’ye göndermiş, yeniçerileri de boş kalıp bozgunculuk çıkarmamaları için savaştan savaşa sürüklemiştir. Kaynaklara sert mizaçlı ve kurnaz olarak geçse de Köprülünün yaptığı hem mali hem idari işler ön plana çıkmış, devleti içten ve dışardan gelen tehlikelere karşı korurken kendine muhalif olan kişileri de ortada kaldırmış, otoritesini sağlam temeller üzerine kurmuş, böylece Köprülüler dönemini başlatmıştır.
