Osmanlı Tarihi

Maddeler Halinde Lale Devri Islahatları Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Lale Devri, 1718 Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve 1730 Patrona Halil İsyanı ile sona eren Osmanlı Devleti’nde birtakım yenilik hareketlerinin yaşandığı, savaşlardan uzak bir dönemin ismidir. Lale Devri ıslahatlarına III. Ahmet Islahatları adı da verilmektedir. Peki bu dönemde yapılan ıslahat nelerdir? Lale Devri ıslahatlarının genel özellikleri ve maddeleri halinde Lale Devri reformları nelerdir? 

Pasarofça Antlaşması‘nın yarattığı barış ortamından sonra Osmanlı Devleti’nde 12 yıl boyunca sürecek bir dönem başladı. Lale Devri adı verieln bu dönemde Osmanlı Devleti içerisinde pek çok yenilik ve ıslahat yapıldı. Devletin geri kalmışlığının ciddi bir şekilde fark edildiği ve radikal önlemlerin alındığı ilk dönem olan Lale Devri, III. Ahmet’in saltanatında yaşanmıştır. Lale Devri 1718 Pasarofça Antlaşması ile başlamış; 1730 Patrona Halil İsyanı ile son bulmuş 12 yıllık bir dönemi içermektedir. Bu dönemde pek çok ıslahat bizzat devlet eliyle yapılmıştır. İşte o ıslahatlar.

Lale Devri, pek çok açıdan Osmanlı Devleti’nin önemli dönemleri arasında yer alır. Bu dönem hakkında bilinmesi gerekenlerden söz edelim:

  • III. Ahmet’in Edebi Ünvanı: Necib 
  • Sadrazamı: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
  • Dönemin Ünlü Nakkaşı: Levni
  • Dönemin Ünlü Divan Şairi: Nedim 
  • Dönemin Şeyhülislamı: Yenişehirli Abdullah Efendi

Bu dönemde İstanbul’a gelen Lady Montagü ve Thomas Allom eserlerinde sıklıkla Türk’lerin çiçek kültüründen bahsetmiştir. 28 Çelebi Mehmet Paris Sefaretnamesi isimli eserinde Langüdak Kanalı’nın eklüz sistemi ve Marly’nin gözlemevi anlatılmaktadır. Lale Devri ismini ilk kullanan kişi Yahya Kemal Beyatlı olmuştur. Bunu yazdığı romana ekleyen ise Mehmet Refik’tir. Osmanlı Devleti’ne otomatik matbaayı ilk getiren “David ve Samuel” isimli Yahudi kardeşlerdir. 

Lale Devri Islahatları Nelerdir? 

Bu dönemde yapılan ıslahatları maddeler halinde özetlemek gerekirse birkaç başlık altında bu reformları şöyle sıralayabiliriz:

1. İlk kez Avrupa’ya geçici elçiler gönderildi.

Avrupa’nın mutlak üstünlüğünün kabul edilmesinin ardından Avrupa’daki gelişmeleri yakından takip etme amacıyla gerçekleşmiştir. İlk başta Paris’te daha sonra Moskova, Varşova ve Viyana’da açıldı. İlk geçici elçi, Paris’e giden Yirmisekiz Çelebi Mehmet’tir. Elçi, gördüklerini ve izlenimlerini Sefaretname isimli eserinde toplamışlardır. Bu eser Batı’ya açılan ilk pencere kabul edilmektedir. 

2. İlk özel Türk matbaası kuruldu. 

İlk matbaa, İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından 1727 yılında kurulmuştur. Bu matbaalarda dini kitaplar hariç edebiyat, tarih ve coğrafya kitapları neşredilmiştir. Buradaki amaç, müstensih (kitap çoğaltıcıları), hattat ve ulemanın tepkisini çekmeme isteğidir. Matbaada basılan ilk eser, Vani Efendi’ye ait Vankulu Lügatı adlı sözlüktür. 

Batı’dan getirilen ilk teknik yenilik matbaa olmuş ve İbrahim Mütefferika, risalesinde ilk kez Nizam-ı Cedit kavramını kullanmıştır. 

3. İlk kez İtfaiye Teşkilatı kuruldu. 

Yeniçerilerden Tulumbacılar Ocağı kurulmuş ve bu, Osmanlı Devleti’nde ilk itfaiye teşkilatı olarak kabul edilmiştir. 

4. Tercüme Encümenliği kuruldu. 

Bu yenilikle Doğudan ve Batıdan çeşitli eserlerin tercümesi yapılmıştır. 

5. Doğu klasikleri Türkçeye çevrildi. 

Bu dönemde tercümesi yapılan ilk batı eseri, Aristo’nun “Fizik” isimli eseridir. Öte yandan bu dönemde tercümesi yapılan ilk doğu eseri ise Müneccimbaşı Ahmet Dede’nin “Müneccimbaşı Tarihi” (Camlü’d Düvel) isimli eseridir. 

6. Mimaride batı üslubu başladı 

Çeşme, saray, köşk ve kasırlarda Avrupa’nın Barok ve Rokoko üslupları benimsendi. Bu dönemde Mimar Ahmet Ağa tarafından 1729 yılında III. Ahmet Çeşmesi yapılmıştır. Öte yandan bu dönemde sivil mimari de gelişim göstermiştir. 

7. İlk defa çiçek aşısı uygulandı. 

Çiçek aşısı, Osmanlı Devleti’ne Doğudan getirilmiştir. 

8. Kütüphaneler Açıldı. 

9. Yalova’da kağıt fabrikası; İstanbul’da çini imalathaneleri ve kumaş fabrikaları açıldı. 

Lale Devri Islahatları Özellikleri 

Bu dönemde yapılan ıslahatlar, geçmiş dönemlerde olduğu gibi kişilerin özel çabaları ile olmuş ve kalıcı olmamıştır. Bu dönemde yapılan ıslahatlar, genelde sosyal ve siyasi alanda olmuş, askeri alanda neredeyse hiç yenilik yapılmamıştır. Bu devrin ıslahatları, palyatif ve geçici olmuş, bir sonraki döneme aktarılmamıştır. 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.