Sınırlı Ayni Haklar Nedir? Nelerdir?
Hak, hukuk tarafından tanınan ve korunmasını isteme hususunda ferdin yetkili sayıldığı menfaatlere denir. Haklar, edinimlere göre çeşitli türlere ayrılır. Bu türlerden biri de maddi mallar üzerindeki mutlak haklardır. Maddi mallar üzerindeki mutlak haklar; mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklar olarak ikiye ayrılır.
Sınırlı Ayni Haklar Nedir? Nelerdir?
Ayni haklardan bazıları, sahiplerine maddi mallar üzerindeki mutlak haklardan diğeri olan mülkiyet hakkı gibi tam ve geniş yetkiler vermeyip, sınırlı yetkiler tanıyan haklara “sınırlı ayni haklar” adı verilir. Sınırlı ayni haklar, hak sahibine tanıdıkları yetkinin özelliklerine göre üçe ayrılır:
1) İrtifak Hakkı
2) Taşınmaz Yükü
3) Rehin Hakkı
İrtifak Hakkı Nedir?
Başkasına ait olan eşyayı kullanma ya da ondan yararlanma yetkisi veren ayni haklara “irtifak haklar” denir. Daha açık bir ifadeyle irtifak hakları, “bir hak veya malvarlığı, (hukukta malvarlığı, bir kişinin para ile ölçülebilen hak veya borçlarının tamamını ifade eder) üzerine yükletilmiş bir yüküm olup, mal sahibini mülkiyete mahsus bazı hakların irtifak hakkı sahibi tarafından kullanılmasına katlanmaya veya bu hakların kullanmaktan sakınmaya mecbur kılar.”
İrtifak hakları kendi aralarında “ayni irtifaklar”, “kişisel irtifaklar” ve “karışık irtifaklar” olmak üzere başlıca üç ana gruba ayrılır.
1) Ayni irtifak haklarına bir taşınmaz lehine kurulmuş olan “geçit hakkı”nı; (MK. m. 838)
2) Kişisel irtifak haklarına “intifa hakkı” (MK. m. 794) ve “oturma hakkını” (MK. m. 823)
3) Karışık irtifak haklarına, yani hem kişisel hem de ayni irtifak şeklinde kurulabilen irtifak haklarına örnek olarak ise “üst hakkını” örnek olarak gösterebiliriz. (MK. m. 829)
Taşınmaz Yükü Nedir?
Taşınmaz yükü, bir taşınmazın malikinin (sahibinin, imtiyaz sahibinin) sadece o taşınmazla mümessil (sorumlu) olmak üzere diğer bir kimseye bir şey vermek ya da yapmakla yükümlü kılınmasıdır.
Rehin Hakkı Nedir?
Rehin hakkı, sahibine alacağını borçlusundan alamadığı durumunda rehin verilmiş olan şeyi sattırarak paraya çevirtmek suretiyle alacağını tahsil etmek yetkisini veren ayni haklardan biridir.
Hakkın temel konusu olan eşyanın taşınır (menkul) veya taşınmaz (gayrimenkul) olmasına göre rehin, “taşınır rehini” ve “taşınmaz rehini” olmak üzere ikiye ayrılır.
Söz konusu iki rehin türünün de çeşitli alt türleri bulunmaktadır. Örneğin taşınmaz rehininin;
A. İpotek
B. İpotekli Borç Senedi
C. İrat Senedi olmak üzere üç türü bulunmaktadır. Bu Medeni Kanunun 850. maddesinde belirtilmiştir. Ancak ülkemizde taşınmaz rehini türlerinden sadece ipotek türü uygulanmaktadır.
