Teksas Nişancısı Yanılgısı Nedir?
Bir ahır kapısına rastgele atışlar yapan bir kovboy vardır. Kapının bazı yerlerinde kurşunlar daha çok kümelenmişken diğer yerlerinde ise kurşunlar seyrek düşmüştür. Kovboy da rastgele atışlarından sonra hedef tahtasını kurşunların en çok kümelendiği yere koyarak, kendini keskin nişancı olarak göstermiş, ya da kendisini o şekilde kandırmıştır. Bu yanılgının adı “Teksas Nişancısı Yanılgısıdır” (Texas Sharpshooter Fallacy)
Rastgele meydana gelen olaylar arasında bağlantı kurmak ya da bir olay ile başka olaylar arasında örüntü kurmak olarak genel bir çerçevede değerlendirilebilir. Kitlelerin sıklıkla yapmış olduğu bu davranış, kümelenme yanılgısı olarak da adlandırılır. Rastlantısal bir gerçeği, kendi istekleri doğrultusunda yorumlamak, eleştirmek ya da çıkarımda bulunmak Teksas Nişancısı Yanılgısının tipik örneklerindendir. Yanılgı ilk kez, epidemiyoloji (hastalıkların nüfus içindeki oranı ve önlenmesi konusunu inceleyen bilim) alanında saptanmıştır. Örneğin sınırlı bir alanda, kanser vakalarına sıklıkla rastlanılıyor ise o bölgedeki havanın ya da suyun kirli olduğu, çevresel faktörlerin etkisiyle meydana geldiği üzerinde durulur.
Fakat Teksas Nişancısı Yanılgısında, insanlar genellikle küçük ve detay örnekler üzerinde durur ve çıkarımlarını bu örnekler üzerinden yapar. Halbuki küçük örneklemler bize sağlıklı bilgiler veremeyecekleri gibi, büyük yanılgılara düşmemize de sebep olacaktır. İnsanlar rastlantısal olaylar arasında bağlantı kurmayı oldukça severler. Çünkü bu insanın doğasında olan bir şeydir ve söküp atılması belirli bir zaman ve birikim isteyecektir. Örneğin İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman uçakları, İngiltere’yi bombaladığında, İngilizler Almanların sadece belirli yerleri bombaladığını, diğer muhtelif yerleri bombalamamasının sebebini ise Alman casusların o bölgelere yaşıyor olmasına bağladılar. Daha sonra olay incelendiğinde Almanların, sadece gelişigüzel bomba yağdırdıkları ortaya çıkmıştır.
Gelecek hakkında tahminde bulunmak ya da bir olayın sonucunu önceden kestirmek için insanlar genellikle bir önceki olayın ne olduğunu, öncesinde ne gibi durumlar gerçekleştiğini bilerek, tahmin veya çıkarımda bulunurlar. Son günlerde yaşanan siyasi krizlerin, ekonomik krize evrileceğine dair kesin hükümler vermek de buna bir örnektir.
Küçük bir örneklem alınarak, genel hakkında çıkarımda bulunmaya Teksas Nişancısı Yanılgısı denir. Ve bu çoğu zaman kaçınılmazdır. Türk toplumunda yeri ise oldukça sağlam olan bu yanılgı kimi zaman anlaşmazlıklara, bölünmüşlüklere ve kindarlığa yol açmakta; birliği ve bütünlüğü bozmaktadır.
