Türkiye Siyasi Tarihi

Türk Dış Politikasında Aktörler ve Yönelimler

Atatürk’ten günümüze kadar Türk Dış Politikasında aktörler ve yönelimler oldukça değişiklik göstermiştir. Uluslararası sistemde var olan ana akımlardan da etkilenen Türk Dış Siyaseti, aynı zamanda çeşitli dönemlerde dar boğazdan da geçmiştir. Türk Dış Politikasını Dönem başlıkları altında değerlendireceğimiz yazımızda Uluslararası sitemden, Türk Ekonomisi ve Siyasetinden, Temel Karar Alıcılardan ve Temel Dış Politika Yönelimlerinden bahsedeceğiz.

1919-1939 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: İki savaş arası dönem, Avrupa’nın bölünmüşlüğü (Müttefikler-Mihver Devletleri), Dünya Ekonomik Krizi

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: 1919-1923 arası Milli Mücadele, 1923-1938 Atatürk dönemi, reformlar, önce liberal daha sonra devletçi ekonomi.

Temel Karar Alıcılar: Mustafa Kemal Atatürk (Lider)

Temel Dış Politika Yönelimleri: 1919-1923 arası tam bağımsızlığı elde etmek. 1923-1939 arası Lozan’dan kalan sorunların (Musul, Hatay, Boğazlar) çözümü, Batıcı dış politika, bölgesel güvenlik arayışları (Balkan Paktı, Sadabad Paktı)

1939-1945 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: İkinci Dünya Savaşı, Dünyanın bölünmüşlüğü (Müttefik-Mihver Devletler)

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Devletçi ekonomi, tarımsal üretimde düşüş, karaborsa, Varlık Vergisi, otoriter tek parti idaresi.

Temel Karar Alıcılar: İsmet İnönü (Lider)

Temel Dış Politika Yönelimleri: Müttefikleri, Sovyetler Birliğini ve Almanya’yı gücendirmeden savaş dışı kalmak.

1945-1960 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: Soğuk Savaş’ın birinci bölümü, nükleer rekabet, Avrupa’nın ve dünyanın bölünmesi (Batı Bloğu, Doğu Bloğu)

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Savaş sonrası ekonomik gelişme, plansız kalkınma ve sonrasında ekonomik kriz, çok partili rejime geçiş, Demokrat Parti iktidarı (1950-1960)

Temel Karar Alıcılar: Menderes ve Zorlu (Lider ve Dışişleri Bakanlığı)

Temel Dış Politika Yönelimleri: Batı Bloğu’na dahil olma ve NATO’ya üyelik (1952), ABD’nin Ortadoğu politikalarını desteklemek (Bağdat Paktı), Kıbrıs Sorununun ortaya çıkışı. (1955 ve sonrası)

1960-1980 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: Yumuşama dönemi, ABD’nin göreceli olarak zayıflaması, SSCB’nin çevre etkinliğini arttırması.

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Planlı ekonomi, 70’li yılların başına kadar gelişme, sonra ekonomik krizler, 24 Ocak Kararları, koalisyon hükumetleri, askeri müdahaleler, sağ-sol çatışması, ambargo.  

Temel Karar Alıcılar: Dış politikanın tartışılır bir alana dönüşmesi, medya, siyasi partiler ve kamuoyunun etkinliği.

Temel Dış Politika Yönelimleri: ABD ile ilişkilerin soğuması, dış politikanın çeşitlendirilmesi (Ortadoğu, SSCB ve AET ile ilişkilerin güçlendirilmesi), Kıbrıs Sorununun temel bir dış politika sorununa dönüşmesi.

1980-1990 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: İkinci Soğuk Savaş Dönemi, ABD’nin gücünü yeniden arttırması, SSCB’nin zayıflaması.

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Özal’ın ekonomik reformları ile serbest ekonomiye geçiş, 12 Eylül Darbesi ve Türk-İslam sentezi.

Temel Karar Alıcılar: Özal (Lider) ve iş çevreleri. 

Temel Dış Politika Yönelimleri: ABD ile ilişkilerin yeniden güçlenmesi, Sovyetler Birliği ile ilişkilerin soğuması, Ortadoğu’da krizler (İran-Irak Savaşları)

1990-2001 Arası Dönem

Uluslararası Sistem: Soğuk Savaş Sonrası dönem, Tarihin Sonu ve Medeniyetler Çatışması tartışmaları. 

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Ekonomik krizler, siyasi istikrarsızlık, siyasal İslam’ın yükselişi ve ordunun müdahalesi (28 Şubat süreci)

Temel Karar Alıcılar: Türk Silahlı Kuvvetleri’nin artan etkisi. 

Temel Dış Politika Yönelimleri: ABD ile güçlü ilişkiler, yeni işbirliği ve çatışma alanları (Balkanlar, Kafkasya, Orta Asya), AB’ye yönelme, Ortadoğu’da krizler (Körfez Savaşı, PKK ve Kuzey Irak sorunu)

2001 ve Sonrası

Uluslararası Sistem: 11 Eylül Saldırıları, terörizme karşı savaş.

Türk Ekonomisi ve Siyaseti: Ekonomik toparlanma, AKP’nin tek parti iktidarı, demokratikleşme süreci.

Temel Karar Alıcılar: Erdoğan, Davutoğlu ve diğer devlet yöneticileri.

Temel Dış Politika Yönelimleri: ABD ile önce dalgalı (1 Mart Tezkeresi) sonra gelişen ilişkiler, Türkiye’nin bölgesel güç olma iddiası (model ülke, yumuşak güç, Neo-Osmanlıcılık tartışmaları), Batı dışı dünya ilişkilerin geliştirilmesi. 

 

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.