Tarih

Ümmetçilik

Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmak amacıyla ortaya atılan ve özellikle XIX. yüzyılda önemli çevrelerce destek gören ümmetçilik politikası nedir? Ümmetçilik ve milliyetçilik arasındaki farklar nelerdir? Ümmetçilik fikrinin önemini yitirdiği olay nedir? Ümmetçilik fikri hangi cephede sona ermiştir? Ümmetçilik anlayışı nedir? Atatürk ve Ümmetçilik.

Ümmetçilik Nedir?

Ümmetçilik, İslam dinine mensup bireylerin tek bir çatı altından toplanmasını öngören, Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmak için XIX. Yüzyılda ortaya atılan bir düşünce sistemidir. Diğer adıyla Pan-İslamizm.

Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmak için ortaya atılan Batıcılık, Milliyetçilik, Turancılık, Adem-i Merkeziyetçilik gibi fikir akımlarından biri olan Ümmetçilik, İstibdat döneminde II. Abdülhamid tarafından savunulmuş bir ideolojidir.

Ümmetçilik Anlayışı

Ümmetçilik politikasını anlamak için evvela Osmanlı’nın içinde bulunduğu 19. Yüzyıl siyasi koşullarına bakmak gerekir. Fransız İhtilalinin yaydığı milliyetçilik akımı tüm kavimleri sarmış ve kozmopolit bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti, bu fikir akımının etkisini oldukça derinden hissetmiştir. 1804’te Sırp İsyanı; 1827’de Mora’da Rum İsyanı patlak vermiştir. Osmanlı Devleti 1812 Bükreş Antlaşması ile Sırplara imtiyaz; 1827 Edirne Antlaşması ile Rumlar’a (Yunanlara) tam bağımsızlık vermiştir. Bükreş Antlaşması ile imtiyaz alan Sırplar, 1878 Berlin Antlaşması ile tam bağımsız olmuşlardır. Osmanlı’dan ayrılan en son Balkan ülkesi ise 1912 yılında Arnavutluk olmuştur.

Ümmetçilik fikri hangi cephede sona ermiştir?

Ümmetçilik fikrinin fiili olarak sona erdiğini gösteren iki önemli olay var.

1- Balkan Savaşları
2- Birinci Dünya Savaşı

Çimpe kalesinin fethinin ardından Balkan Savaşlarına kadar 600’e yakın bir zaman Rumeli ve Balkanlar’ın tek ve mutlak hakimi olan Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları’nın ardından bu topraklardan çekilmek zorunda kaldı. Müslüman beldeleri de bu savaşlarla kaybeden Osmanlı için asıl felaket Balkan Savaşlarından bir yıl sonra gerçekleşecek Büyük Cihan Harbi’ydi.

Birinci Cihan Harbinde Arapların İngilizlerle işbirliği yaparak Osmanlı’ya ihanet etmesi, ümmetçilik fikrini fiili olarak suya düşürmüştür.

Arap milliyetçilerinin Fransız İhtilalinden etkilenerek Osmanlı’dan ayrılmak istemesi, kısa süre sonra Şerif Hüseyin önderliğindeki tam bağımsızlık sürecini gerçekleştirecekti.

Ümmetçilik fikrinin önemini yitirdiği olay

Ümmetçilik fikri Şerif Hüseyin ve benzer ideoloji sahibi önde gelen Arap milliyetçilerinin özellikle XIX. ve XX. yüzyıldaki etkin çalışmaları sonucu Arapların bağımsızlığını kazanmasıyla önemini yitirmiştir.

Ümmetçilik ve milliyetçilik arasındaki farklar

Ümmetçilik, İslam dinine mensup insanların bir araya gelmesini öngören bir düşünce sistemi iken milliyetçilik, söz konusu ülke vatandaşlarının kendi kültürel ve antropolojik tarihlerini bir ideoloji ve inanç şeklinde kabul etmektir.

Ümmetçilik, 19. yüzyılda ortaya atılmış bir düşünce şekliylen milliyetçilik, temelleri Fransız İhtilalinde atılmış bir fikir akımıdır.

Atatürk ve Ümmetçilik

“Muhammed’in kurduğu dinin gayesi, bütün milliyetlerin fevkinde şamil (üstünde) bir arap milliyeti siyasetine müncer oluyordu. bu arap fikri, ümmet kelimesi ile ifade olundu.”

Bu sözlerden de anlaşılacağı üzere Mustafa Kemal Atatürk, İslam dininin daha çok Arap propagandası altında yoğunlaşan fikir bombardımanında ortada kaldığını ve ümmet fikrinin bu nedenlerle gerçekleşmesi zor bir düşünce sistemi olduğunu düşünüyordu. Kaldı ki Atatürk, İslamın Hz. Muhammed tarafından kurulduğuna inanan bir insandı.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.