1804 Sırp İsyanı: Nedenleri, Sonuçları ve Özellikleri Nelerdir?
1789 yılında Fransa’da yaşanan İhtilal, başta kozmopolit devletler olmak üzere pek çok devleti tehdit eder bir hale gelmişti. İhtilalin yaymış olduğu milliyetçilik akımı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti gibi çok-uluslu devletleri olumsuz yönde etkilemiştir. Bu olumsuz etkilerden biri de hiç kuşku yok ki 1804 yılında meydana gelen Sırp İsyanıdır.
Peki Sırp İsyanının sebepleri nelerdir? Sırp İsyanı nasıl ortaya çıktı? Sırp İsyanının Özellikleri ve önemi nedir?
İsyanın Temel Sebepleri
Sırbistan ya da daha doğrusu Sırpların yoğun olarak yaşadığı Adriyatik Denizi ile Orta Avrupa arasındaki bölge, Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında yapılan savaşlarda çoğu kez “savaş alanı” haline gelmiş ve bölgede yer alan Avusturyalı ve Rus ajanların çalışmaları ile Sırplar, bağımsızlık konusunda kışkırtılmıştır.
Kıta Avrupa’sında 1789 yılında meydana gelen Burjuvazi Devrimi ile birlikte milliyetçilik akımları da hat safhaya ulaşmıştı. Nitekim Sırplar, 1804 yılında Rusların kışkırtmaları ile isyan etmişlerdir.
(Detaylı bilgi için Fransız İhtilali’nin Sonuçları başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz)
İsyanın Başlıca Nedenleri
1. Milliyetçilik ve bağımsızlık fikrinin Sırplar arasında etkisinin giderek artması,
2. Sırbistan’ın savaş alanı haline gelmesi,
3. Avusturya ve Rusya’nın Sırpları Osmanlı’ya karşı kışkırtması,
4. Bölgedeki bazı Yeniçerilerin halka kötü davranması,
5. Savaşların getirdiği ekonomik yükü hafifletmek amacıyla Osmanlı Devleti’nin vergileri artırma yoluna gitmesi,
İsyanın Gelişimi
Sırplar, Kara Yorgi önderliğinde isyana başladılar. Osmanlı Devleti, İsyanı sert bir şekilde bastırdı. İsyanının sert bir şekilde bastırılması Rusların tepkisini çekti ve 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı patlak verdi.
Savaşın sonunda Bükreş Antlaşması imzalandı. İmzalanan bu antlaşmaya göre;
1. Besarabya Rusya’ya verilecek fakat Eflak ve Boğdan bölgesi Osmanlı Devleti’nde kalacaktır.
2. Osmanlı Devleti, Sırplara bazı imtiyazlar tanıyacak.
Antlaşmanın Önemi
Bükreş Antlaşması, Osmanlı Devleti’ne bağlı bir milletin ilk kez imtiyaz aldığı antlaşma olarak tarihe geçmiştir. Sırplar daha sonra;
– 1829 Edirne Antlaşması ile “özerk”
– 1878 Berlin Antlaşması ile “bağımsız” olmuştur.
Sırp İsyanının Özellikleri
Osmanlı Devleti’nde Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik akımından;
– İlk etkilenen,
– İlk kez isyan eden,
– İlk kez imtiyaz sahibi olan
– İlk kez özerk statüye kavuşan
Millet Sırplar olmuştur. Sırp İsyanı ile bilinmesi gereken bilgiler ise şöyle;
1. Sırp İsyanı, III. Selim döneminde meydana gelmiştir.
2. Osmanlı Devleti’ne karşı ilk kez isyan eden, imtiyaz elde eden ve özerk olan millet Sırplardır. Fakat ilk bağımsız olan millet Yunanlardır.
