Kırsal Yerleşmelerde Mesken Tipleri ve Mesken Yapı Malzemeleri Nedir?
Kırsal yerleşmelerde mesken tipleri ve mesken yapı malzemeleri, beşeri coğrafyanın kritik konularından biri. Kırsal yerleşmeler, dokularına göre veya kırsal yerleşmelerde mesken tipleri ve mesken yapı malzemeleri olmak üzere ikiye ayrılıyor.
Kırsal yerleşmelerde konut yapımında özellikle yakın çevrede kolay tedarik edilebilen ve iklim şartlarına dayanıklı malzemelerden yararlanmaktadır. Mesken tipleri ve mesken yapı malzemelerin kullanılmasında;
- İklim Özellikleri
- Bitki Örtüsü
- Sosyoekonomik Özellikler ve Alışkanlıklar
- Jeolojik Yapı
Kırsal yerleşmelerde mesken tipleri ve mesken yapı malzemeleri tipik olarak kerpiç, ağaç ve taş meskenler olmak üzere üçe ayrılıyor.
Kerpiç (Toprak) Meskenler
Özellikle yurdun iç kesimlerinde veya kurak bölgelerde mesken yapımında kerpiç (toprak) malzeme kullanılmaktadır. İç Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, toprak malzemelerin en yaygın biçimde kullanıldığı yerlerdir. Ormanların az yer kaplaması, kolay işlenebilen taşların bulunmaması kurak bölgelerde yapımı kolay olan kerpiç malzemelerin kullanılmasını sağlamıştır.
Ağaç Meskenler
Ormanların büyük bir yer kaplamasına bağlı olarak Karadeniz Bölgesinde kolay tedarik edilebildiğinden dolayı mesken yapımında ağaç tercih edilmiştir.
Serender: Yapı, genellikle 4 direk üzerine inşa edilen bir tür odadır. Serender, ahşaptan yapılır ve evin dışında yer alır. Kare şeklinde 5-7 metre yükseklikte bulunan yapılardır. Özellikle Orta ve Doğu Karadeniz’de yaygındır.
Taş Meskenler
Yağışın fazla olduğu coğrafi bölgelerde toprak malzemelerin dayanıksız olmasından dolayı tercih edilen taş mesken tipidir. Türkiye’de pek çok bölge ve yörede mesken yapımında taş kullanılmıştır.
Akdeniz Bölgesi’nde kireç taşı-kalker; Doğu Anadolu Bölgesi’nde volkanik taşlar (bazalt), Ürgüp-Göreme yöresinde volkanik tüfler yaygın olarak kullanılan mesken yapı malzemeleridir. Aynı zamanda Mardin, taş evlerden oluşan mimari yapısı ile ünlü bir şehrimizdir.
İklim şartları, çatıların eğimini de etkileyen bir faktör olarak karşımıza çıkıyor. Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde toprak damlı evler yaygınlık kazanmıştır. Fakat bu bölgelerde de son zamanlarda evlerin üzerine çatı yapılmaktadır. Yağışlı bölgelerde veya kar yağışının fazla olduğu coğrafyalarda çatıların eğimli olması zorunludur.
Not: Taş, ahşap, kerpiç karışımı mesken tiplerine “hımış” adı verilmektedir. Evlerin temel inşa nedeni, depreme dayanıklı olmasıdır. Safranbolu evleri bu evlere örnektir.
Not 2: Bitlis’in Ahlat ilçesi, has taş evleriyle meşhur bir bölgedir. Doğu Karadeniz Bölgesinde ahşap evler yaygın iken nadir olarak taş evler de görülmektedir.
