Osmanlı Devleti’nde İstanbul (Payitaht) İdaresi Nedir? Görevlileri Kimlerdir?
Osmanlı Devleti zamanında devlet, çeşitli yönetim biçimlerine ayrılmıştı. Taşra ve Payitaht, Osmanlı Devleti’nin iki önemli yönetim şekildir. Taşra, İstanbul’un merkez kabul edildiği Osmanlı Devleti’nde başkentin dışında kalan tüm yerleri ifade etmek için kullanılan bir tabir olmuştur. Taşra Görevlilerini bir önceki yazımızda belirtmiştik. Bu yazımızda da İstanbul’un yani Payitaht idaresi başlığına değineceğiz. Peki İstanbul (Payitaht) idaresi nedir? Görevlileri Kimlerdir?
Vezir-i Azam: Merkezin tamamından sorumlu olan Vezir-i Azam, bu konularda Divana bilgi verirdi. Aynı zamanda Vezir-i Azam, sefere çıktığı zaman yerine vekil olarak sadaret kaymakamını atardı.
Yeniçeri Ağası: İstanbul’un güvenliğinden sorumlu olan Yeniçeri Ağası aynı zamanda Yeniçerilerin denetiminden de sorumluydu.
Şehremini: Şehrin belediye işlerine bakan sorumluydu.
Taht Kadısı: İstanbul’un en yüksek mülki amiri taht kadısıdır.
Mimarbaşı: İmar işlerini düzenlemekle sorumlu olan “mimarbaşı” kimi zaman “sermimar” olarak da adlandırılırdı.
Muhtesip: Çarşı, pazar ve ticaret işlerinden sorumluydu.
Osmanlı Devleti’nin diğer Türk devletlerinden ayrılan en önemli özelliği, sistematik bir yapılanma ve güçlü bir hiyerarşik yapıya sahip olmasıdır. Osmanlı Devleti’nin her kurumunda böyle bir yapılanmayı görmek mümkün. En basitinden Haremde, Sarayda bile bunun örneklerine rastlamak mümkündür.
Taşra teşkilatından tutun medreselere kadar hemen hemen her alanda Osmanlı Devleti’nin güçlü bir bürokrasi ve sağlam bir hiyerarşi sergilediğini görüyoruz. Osmanlı Devleti’nin uzun yıllar boyunca çeşitli topraklarda hüküm sürmesinin temel nedenlerinden biri de hiyerarşik yapının sağlam olmasıdır. Yıkılmada etkili olan sebepler ise;
-) Liyaket usulünün terk edilmesi,
-) Beşik ulemalığı ve
-) Eğitim sistemindeki sorunlar olmuştur.
