Osmanlı Devleti’nde Medrese Türleri Nelerdir?
Osmanlı Devleti’nin en önemli eğitim kurumlarından biri medreseler olmuştur. Medreselerde daha çok Anadolu halkından olan öğrenciler okumuştur. Medreseler, verdikleri eğitimlere göre türlerine ayrılmıştır. Daha önceki yazılarımızda Osmanlı Devleti’nde medreslerden genel hatlarıyla bahsetmiştik. Bu yazımızda ise kısaca Osmanlı Devleti’nde medrese türlerinden söz edeceğiz.
Osmanlı Devleti’nde medreseler ikiye ayrılırdı. Bunlar ‘genel medreseler‘ ve ‘ihtisas medreseleri‘ olmak üzere ikidir.
Genel Medreseler
- Yirmili (Haşiye-i Tecrid)
- Otuzlu (Miftah)
- Kırklı
- Ellili (Hariç ve Dahil)
- Altmışlı (Sahn-ı Seman)
İhtisas Medreseleri
- Dar’ül Kurra (Kuran okunuşu)
- Dar’ül Hadis (Hadis ilmi)
- Dar’ül Tıp (Tıp ilmi)
- Dar’ül Hendes (Teknik ve Riyaziye ilmi)
Osmanlı Devleti’nin önemli eğitim kurumları olan medreseler, ilk kez Orhan Bey döneminde 1330 yılında İznik’te açılmıştır. İlk müderrisliği ise Davud-u Kayseri yapmıştır. Devletin sınırlarının genişlemesi üzerine medreseler; Edirne ve Bursa gibi şehirlerde de açılmıştır. Osmanlı Devleti, fethettiği yerlerde ilk önce cami ve medreseler inşa etmiştir. Daha sonra bu, bir devlet geleneği haline gelmiştir. Bugün Balkanlarda pek çok şehirde Osmanlı medreselerini görmek mümkün. Ancak birçoğu tahrip edilmiş veya yıkılmıştır.
Medreselere özellikle Fatih Sultan Mehmet zamanında büyük yatırımlar yapılmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde okutulacak derslerden, müderrislerin maaşına kadar farklı düzenleme ve planlar yapılmış ve Fatih Külliyesi bünyesinde Sahn-ı Seman yapılmıştır.
Öte yandan medreselerin giderlerinin çoğu vakıflar tarafından karşılanmıştır. Medreselerde okuyan öğrenciler, eğitimlerini başarıyla tamamlamalarından sonra ‘icazetname’ adı verilen bir belgeyle mezun olurlar ve imparatorluğun farklı bölgelerine bilgilerini pekiştirmek ve halkı aydınlatmak için cerre çıkarlardı.
Medreselerdeki genel eğitim dili Arapça olmuş ve medreselerde belirli bir akademik kariyer basamakları yer almıştır. Buna göre;
Softa —> Danişmend —> Müid —> Mülazım —> Müderris
Daha sonra Osmanlı Devleti’nde eğitimin bozulması ile birlikte medreselerde de bozulmaya başlamıştır. Duraklama Dönemi ile bozulmaya başlayan medreseler ile ilgili 1914 yılında Medreseleri Islah Nizamnamesi çıkarılmıştır. Öte yandan 1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile medreseler kapanmıştır.
