Ulema Nedir? Osmanlı’da Ulema Kime Denir?
Ulema veya ulema sınıfı; Osmanlı Devleti’nin yönetiminde özellikle Duraklama Döneminden itibaren etkili olan ve Osmanlı Devleti’ndeki kalemiye ve seyfiye sınıfından sonraki sınıfın ismidir. Ulema, Arapça “alimler” veya “bilginler” anlamına gelen bir kelimedir. Aynı zamanda din alimleri anlamı da vardır.
Ulema Nedir? Ne Demek?
Ulema, Arapça ilim kelimesinden türemiş bir sözcüktür ve anlamı “alimler” veya “bilginler” olarak Türkçeye çevrilmiştir. Yine aynı şekilde alim, muallim, ilim, malum gibi kelimeler de aynı kökten türemiştir.
Osmanlı Devleti’nde Ulema Kime Denirdi?
Osmanlı Devleti’nde ulemalar, genellikle din alimlerinden oluşur ve dini konularda haklı yönlendiren veya halkı bilinçlendirmek amacıyla sohbet eden, hutbe ve vaaz veren kişilere denirdi. Her ne kadar Osmanlı Devleti’nde bir “ruhban sınıfından” söz edemesek de ulemaların Osmanlı toplumu içerisindeki rolü ve önemi oldukça büyüktü.
Yine aynı şekilde ulemalar, sadece halka konuşma yapmaz, padişah ve devlet adamlarının hamlelerinde de etkili olurlardı.
Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfına mensup olan ulemalar, dönemin Şeyhülislamına bağlılardı. Özellikle Duraklama Dönemi ile birlikte sayıları hızla artan ulemalar, Osmanlı Devleti’nin Gerileme Dönemine damga vurmuşlardır.
Osmanlı Devleti Zamanında Ulemalar Nasıl Yetiştirdi?
Klasik medrese eğitimi ve fenni ilimler gören ulemalar, Anadolu’nun muhtelif yerlerindeki medreselerde eğitimlerini tamamladıktan sonra,!tabiri caizse İstanbul’a “Master” yapmaya gelir ve burada uzmanlık alanları üzerinde çalışmalar yapardı.
Osmanlı Devletinde medrese sistemi hakkında detaylı bilgi almak için Osmanlı Devleti’nde Medreseler başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz.
Ulemaların Osmanlı Devletine Zararları
Her ne kadar fenni ilimler de alsalar ulemaların uzmanlık alanları genellikle “din” üzerine olmuştur. Bu nedenden dolayı Avrupa’nın hızla ilerlemesi ve radikal değişimler yaşamasının altındaki dinamitler yeterince anlaşılmamış ve Osmanlı Devleti bilginleri bilim ve teknolojiye gereken önemi vermemiştir. Aynı zamanda ulemaların, matbaa gibi teknolojileri çeşitli dinsel sebeplerle ülke içine getirmek istememesi ise buna somut bir örnektir.
Ulema Sınıfındaki Bozulmalar
Osmanlı Devleti’nde ulema sınıfının bozulması, ulemaların sayılarının hızla arttığı döneme tekabül etmektedir. Duraklama Dönemi ile birlikte Osmanlı Devleti’nde ulema sınıfında da birtakım bozulmalar yaşanmış ve bu bozulmalar ülkeyi gerileme ve dağılma dönemine itmiştir. Bunlardan en önemlileri;
1-) Beşik Ulemalığı
2-) Alimin Oğlu Alimdir Anlayışıdır.
Aslında ikisi de birbiriyle bağlantılı bu sebepler Osmanlı Devleti’nin eğitim alanında kötüye gitmesinde başı çekmiştir.
Detaylı bilgi için “Beşik Ulemalığı Nedir?” başlıklı yazıyı okuyabilirsiniz.
Ulema Sınıfı Nasıl Kaldırıldı?
Cumhuriyet döneminde, 1924 yılında çıkan Tevhid-i Tedrisat kanunu ile Ulema sınıfı ile Medreseler de kapatılmıştır.
