Baas Hareketi Nedir? Tüm Yönleriyle Baas Partisi ve İdeolojisi

Baas Hareketi, amaç olarak Ortadoğu’da tek bir Arap devleti kurulmasını benimseyen, sosyalizm ve sekülerizm düşüncesi etrafında şekillenen bir siyasi oluşumdur. Özellikle Suriye ve Irak’ta iktidar olma şansı bulmuştur.

1958 yılında yapılan askeri bir darbeyle monarşinin yıkılarak Cumhuriyet rejimine geçilen Irak’ta 17 Temmuz 1968’de gerçekleşen bir darbenin ardından iktidar tamamen Baas Partisi’ne geçti.

1940’ta Şam’da kurulan Baas Partisi, 1968’de Irak’ta yönetimde söz sahibi oldu. Arap sosyalizminin yöntemleriyle Arap dünyasında yeniden bir doğuş gerçekleştirmeye çalışan siyasi anlayış ve partilere verilen isim olan Baas, “yeniden doğuş” anlamına gelmektedir.

Baas Partisi’nin temelleri Mişel Eflak ve Selahaddin Bitar tarafından 1940 yılında Şam’da atıldı. Kurucularından Mişel Eflak bir Rum-Ortodoks; Selahaddin Bitar ise Sünniydi. 1947’de İskenderunlu bir Nusayri (Alevi) olan Zeki el-Arsuzi’nin de katılımıyla ilk kongresini yaptı.

Baas Partisi, 1953’te Mişel Eflak’ın Arap Diriliş Partisi ile Ekrem Havrani’nin Arap Sosyalist Partisi’nin birleşmesiyle kuruldu.

Baasçılık, Arap milliyetçiliği ile Arap sosyalizminin karışımı bir siyasi ideolojidir. Baas, Arapçada yeniden diriliş anlamına gelir. Suriyeli bir Hristiyan olan Mişel Eflak, bu ideolojinin efsanevi lideridir. Baas ideolojisi, amaç olarak Ortadoğu’da tek bir Arap devleti kurulmasını benimser. Parti’nin sloganı Birlik (Vahda), Özgürlük (Hürriye) ve Sosyalizmdir. (İştirakiyye)

Hükümete ağırlığını koyan Baas Partisi, örgütlü yapısıyla hemen hemen bütün kurumları ele geçirmeyi başarmıştır. Baas Partisi, Irak ve Suriye’de iktidar olma şansı bulmuştur.

Baas yanlısı Saddam Hüseyin’in başında bulunduğu bir grup Subay, Temmuz sonlarında öteki darbeci hizipleri saf dışı bırakmıştır. Devlet başkanlığı ve başbakanlığa El-Bekir getirilmiştir.

Baas Hareketi, sonradan Irak’ta da taraftar buldu. Ahmet Hasan El-Bekr ve Saddam Hüseyin, Baas Partisi’ni Irak’ta da iktidara taşıdı. Daha tutucu ve ulusçu olan askeri kanadı, 1968’de Irak’ta, 1970’te ise Suriye’de iktidarı ele geçirdi. Baas, Suriye’de Hafız Esed’in ölümünden sonra da iktidarını korudu. Irak’taki Baas iktidarı ise 2003 yılındaki ABD işgaliyle son buldu.

Temel İdeoloji

Sosyalizm ve sekülerizm, Baasçılığın kuruluş düşüncesi olan Pan-Arabizm’in destekleyici yan unsurlarıdır. Marksizm ve Leninizm’den farklı olan Baas sosyalizmi, toplumsal eşitsizliğin azaltılması, özel mülkiyetin kısıtlandırılması, yerli ve yabancı büyük özel firmaların kamulaştırılmasını hedefler. Fakat özel teşebbüs ve miras hakkının ise korunacağını belirtir. Baasçılık önceki Arap milliyetçisi akımların aksine laik bir Arap toplumu kurmayı hedefleyen bir siyasi ideolojiydi. Ancak Baas, İslam dinini Arap milli kültürünün temel ve ayrılmaz bir parçası olarak kabul eder.

Ortadoğudaki sosyalist akımlar sadece Irak ve Suriye ile sınırlı kalmamış, İran’da da varlığını uzun süre hissettiren bir akım haline gelmiştir. İran’daki komünist TUDEH Partisi buna örnek olarak gösterilebilir.

Baas Partisi’nin 1972’de, SSCB ile imzaladığı dostluk anlaşmasıyla beraber bu ülkeden silah satın almaya başlaması İran’ı tedirgin etmiştir. Ancak 1975 Martında Cezayir’in arabuluculuğu ile imzalanan Cezayir Anlaşmasıyla Irak ile İran arasındaki Şatt-ül Arap Su Yolu’nun en derin yeri, sınır kabul edilirken karşılıklı dostluk ve işbirliğinin taahhüt edilmesi, ilişkileri bir süreliğine (5 yıl) düzeltmiştir. 5 yılın sonunda İran-Irak Savaşı patlak vermiştir.

İlgili yazılar;

İran-Irak Savaşı

Arap Milliyetçiliği

TUDEH Partisi