Çok Kutuplu Sistem Nedir?
Çok kutuplu sistem, 1870’li yıllardan başlayarak İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar dünyada görülen uluslarası sistemi tanımlamak için kullanılan bir nitelemedir. Sistemin ortaya çıkması için gerekli olan şartlar açısından güç dengesi sistemiyle benzerliği vardır. Sistem, güçleri birbirine yakın olan en az üç büyük devlet tarafından oluşturulur. Ancak güç dengesinden farklı olarak her bir ülke kendi başına bir blok yaratma peşindedir. Oluşturulan bloklar da kendi aralarında ittifak ilişkilerine girmektedir.
Çok kutuplu sistemde büyük güçlerin eğilimi anarşiyi bölgesel düzeyde hiyerarşiye dönüştürme, yani kendi bölgelerindeki küçük devletlerin egemenliğini ortadan kaldırarak onları kendine bağlama yönündedir.
Çok kutuplu sistem, modern dönemde kısmen imparatorluk kurma girişimi sergilemeye müsait bir ortam yaratır. İkinci Dünya Savaşı’na giden süreçte Almanya, İtalya ve Japonya’nın durumları buna örnektir. Zaten uluslararası politikada kutup tanımlaması küresel düzeyde gücün belirli bir yerde yoğunlaşması anlamına gelir. Güç yoğunlaşması arttıkça uluslar arasındaki anarşinin bölgesel düzeyde hiyerarşiye dönüşme eğilimi kendiliğinden ortaya çıkacaktır.
Uluslararası sistemin 1870’li yıllardan itibaren çok kutuplu hale gelmesinin en önemli nedeni, sisteme Almanya, İtalya ve Japonya gibi yeni büyük güçlerin dahil olması, İngiltere ve Fransa gibi sömürgeci ülkelerin denizaşırı sömürge imparatorluklarının yeni güçler tarafından tehdit edilmesidir. Bugün ekonomik alanda (ticaret bölgeleri, döviz kurları, ekonomik birlikler) yerleşen çok kutuplu sistem nitelemesi dünya üzerinde ticari blokların oluşmasını anlatmak için kullanılmaktadır.
