Gagavuz Türkleri
Gagavuz Türkleri Peçenekler, Oğuzlar, Karakapak, Kuman ve Selçuklu Türklerinden oluşan, dünya üzerindeki nüfusları 250-300 bin civarlarında, çoğunlukla Ortodoks Hristiyan olan Gagavuz Türkleri; Moldova Cumhuriyeti içerisinde kendileri için ayrılmış, Gagavuz Yeri Özerk Bölgesinde yaşamaktadırlar. Bu yer 1994’de Moldova tarafından tanınmış, 1995’de ise resmileşmiştir.
Etnik Kökenleri
Gagavuz kelime olarak ilk kez 1817 tarihinde kullanılmış olsa da bu topluluğunun kökenleri ve kimliği hakkında oldukça farklı görüş ayrılıkları bulunmaktadır. En önde gelen üç görüşten birincisi; Yaşar Nabi Nayır’a aittir. Ona göre Gagavuzların kökeninin Oğuzlara dayandığı, Gagavuz kelimesi Gök ve Oğuz’un birleşiminden meydana geldiğini savunmuştur. İkinci görüşte Halil İnalcık ve Kemal Karpat’a göre ise Gagavuzların Selçukluların devamı olduğu Keykavus isminin zamanla değişime uğrayarak Gagavuz’a döndüğünü söylemişlerdir. Üçüncü ve yine önemli bir görüş olan Türkleşmiş Bulgar- Rum olduklarına dairdir. Bulgar ve Rum tarihçilerinin savunduğu bu gerçeklikler dini ve siyasi temellere dayandırılmıştır. Fakat yaşamlarından anlaşılacağı üzere bu görüşün doğru olmadığı açıktır. Görülüyor ki Gagavuz Türklerinin kökenini tek bir boya bağlamak imkansızdır. Çoğunlukla Oğuz ve Uz kökenlerine bağlı olup, Peçenekler, Karakapak, Kuman ve Selçuklu Türklerinden oluştuğunu söylemek mümkündür.
Tarihi Kökenleri
Kavimler Göçüyle birlikte Gagavuzların ilk devleti olarak anılan Dobruca Beyliği, 1263 yılında Sarı Saltuk önderliğinde kurulmuştur. Ne kadar Bizansa bağlı gözükse de bağımısız bir devlet olarak ilerlemiştir. Başına Uzlardan Balık Beyin geçmesiyle Uzi Eyaleti ya da Uzi Devleti adıyla anolmaya başlanılmıştır. Aslında, Gagavuzların Türkleşmiş Bulgar olduğu görüşü bundan sonra ortay çıkmıştır diyebiliriz. Bulgaristan, Dobruca bölgesinde hak iddiasında bulunmak için Gagavuzların etnik kimliğini kullanma yoluna gitmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu ise 1398 yılında, Uzi Eyaletini boyunduruğu altına alarak bu eyaletin varlığına
son vermiştir. Osmanlı’nın bu bölgeyi ele geçirmesinin ardından çok fazla bilgi bulanmamıştır. Fakat 1807 yılından sonra, Bucak bölgesine Rusya’nın talebiyle yerleştirilmişlerdir. Bu İmparatorluğunun son yıllarında yaşadığı güç kayıpları, Balkanlarda ve Karadeniz kıyılarından Rus Çarlığıyla savaşları gibi sebepler etkili olmuştur. Gagavuzlar ile Rusların aynı dini inançtan gelmeleri süreci ilk başta olumlu yönde etkilse de sonrasında Rusya’nın baskıları ile son verilmiş, ardından 1990-1994 yılları arasında Gagavuzlar, Kişinev ile yapılan anlaşmayla özerk bölge statüsüne ulaşmışlardır.
Kültürel, Ekonomik ve Siyasal Devlet Yapıları
Genel olarak baktığımızda Gagavuz Yeri, Moldova topraklarının %5,3’ ünü oluşturmuştur. Yine bu yerin nüfusu 172 bin 500 kişidir. Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi, Komrat, Çadır- Lunga ve Vulkaneşt olmak üzere 3 ilden oluşmaktadır. Bunlar içerisinde 29 köy ve 32 yerleşim yeri
bulunmaktadır. Genel olarak bakıldığında özerk statüsündedir fakat kendilerine özel maliyesi, ordusu ya da polisi bulunmamaktadır. Resmi dili ise şu üç dildir; Gagavuzca, Moldovaca ve Rusça. Ülkeyi Başkan yönetmekte ve icraat makamında o bulunmaktadır. Dört yılda bir seçilir ve halk tarafından belirlenir ardından Bakanlar Kurulu görevi gören İcraat Komitesi üyeleri meclis’ in onayıyla dört yıllık görevlendirilir. Meclis, Halk Toplusu olarak isimlendirilir ve beş
yıllık bir süre için seçilen 35 milletvekilinden oluşan parlamentodan oluşur. Ekonomik olarak hiç de iyi sayılmayacak bir konumda olan Gagavuz Özerk bölgesi Moldova’nın da ekonomik sıkıntılarını çekmektedir. Bunlardan kaynaklı olarak sanayi ve hizmet sektörü açısından gelişmemiştir. Tarım temel geçim kaynaklarından biri olsa da modern tarım gereçleri ve eşyaları olmadığı içi burada gelişim gösterememişlerdir. Üzüm ve ceviz üretiminde iyi olduklarını söylemek mümkündür fakat bu üretimi dışa aktaracak yeterli verim ve ulaşım pazarı bulunmamaktadır. Yine şarapçılık bu bölge için önemli gelir kaynaklarıdır.
İşsizlik Gagavuz Bölgesinde işsizlik çok fazla olup çalışan nüfusun önemli bir kısmı yurt dışına giderek geçimini sağlamaktadır.
