Şark Kurnazlığı Ne Demek?

Şark kurnazlığı, Oryantalist Avrupalı düşünürlerin Doğu halkına yakıştırdığı bir benzetmedir. Şark, Arapça Doğu demek, Garp yani Batının zıttı.

Şark kurnazlığı en basit tabiriyle pragmatist düşünce, çıkarcı olmak anlamlarına gelir. Daha çok küçük şeylerden kar etmek, bir şeylerden kısarak başka şeylerden kar elde etmek anlamlarına gelir. Türk Dil Kurumu’na göre şark kurnazlığı,  Doğu kültürünün anlayış, görgü (örf, adet, anane) ve davranış gibi özellikleri kapsamında yapılan bir işi zamana yayma, boş vermişlik, neme lazımcılık içeren uzun vadeli (süreli) planlar yaparak bir işte karşı taraftan istediğini elde etme işi.

Bir nevi karşı tarafı kendi kültürünün etkisinden hareketle bezdirme ve caydırma yöntemleriyle bıktırarak erişmek istediği şeyi elde etmek şark kurnazlığıdır.

Son zamanlarda kullanımı eskimeye başlamış olan Şark kurnazlığının Avrupalı düşünürlerin haricinden yerel versiyonları da vardır. Örneğin ”bu işin altında da bir Çapanoğlu var” deyimi de yine Şark kurnazlığının bir çeşididir. Çapanoğlu deyiminin ortaya çıkışı her ne kadar farklı olsa da bu tür dolambaçlı ve hileli işlerde bu deyim kullanılır.

Restoranlarda garsonların; iş yerlerinde patronların ve kısaca Doğuya özgü her yerde şark kurnazlığının bir tür örneğini görmek mümkündür. Akla gelmeyecek kadar küçük mantık oyunlarıyla müşteriler ya da karşı taraf tabiri caizse ”keklenmeye” çalışılır ve çoğu zaman karşı taraf bu küçücük akıl oyunlarını hissetmez bile. Ya da araba alım-satımında şark kurnazlığının her türden örneğini görmek mümkündür. Kilometre sıfırlamak, her yeri boyalı arabaya ”birkaç bölgede lokal boya var” demek, takla atmış tavanı boyalı arabaya ”güneş yanığından boya sürüldü” demek, lastikler kabak olmasına rağmen ”böyle daha iyi performans veriyor” demek en tipik şark kurnazlığıdır.