Osmanlı Tarihi

1838 Balta Limanı Antlaşması Nedir? Önemi ve Maddeleri Nelerdir?

Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nin Dağılma Döneminde en çok uğraştığı isimlerden biri olmuştur. Devlet, sadece Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın sebep olduğu olaylardan dolayı 5 ayrı antlaşma imzalamış ve bu antlaşmalar Osmanlı Devleti’nin kısa bir süre sonra yıkılmasına ve ekonomisinin iflas etmesine neden olmuştur. Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın sebep olduğu 5 antlaşmadan biri de 1838 Balta Limanı Antlaşması’dır. Osmanlı ekonomisinde iflasın ilk adımı olan bu antlaşma ve maddeleri pek çok açıdan önemlidir. 

Bu yazımızda kısaca 1838 Balta Limanı Antlaşması, maddeleri ve öneminden söz edeceğiz. 

1838 Balta Limanı Antlaşması Nedir? 

Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında 1838 yılında imzalanan ve Osmanlı Devleti’nin İngilizlere ve İngiliz tüccarlara geniş imtiyazlar sağladığı, devletin ekonomik olarak çöküşünün en büyük sebebi olan antlaşmanın ismidir. 

Nedeni 

Osmanlı Devleti’nin dağılma dönemindeki padişahlarından olan II. Mahmut, Mısır valisi olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan oldukça korkuyordu ve tıpkı 1833 yılında olduğu gibi yeniden ülkesini işgal etmesinden endişe duyuyordu. Her ne kadar Rusların desteği ve İngiltere’nin devreye girmesi ile Kütahya Antlaşmasını ve İngilizlere güvenemeyip Ruslarla tek taraflı Hünkar İskelesi’ni imzalasa da II. Mahmut, Kavalalı’nın ülkesine bir kez daha saldırması tehdidini ortadan kaldırmak için İngilizlerle yani Mısır’ın kendileri için hayati bir önem taşıdığı ülkeyle masaya oturmuştur. 

Mısır sorununun çözümü konusunda net bir adım atılmasını isteyen II. Mahmut, ayrıca bu sorunun çözümünde İngiltere’nin de desteğini almak için Balta Limanı Antlaşması’nı imzalamıştır. 

Maddeler 

Madde 1 

İngiliz tüccarlar, herhangi bir kısıtlama ve tedbir olmadan her türden ticaret eşyasını Osmanlı Devleti topraklarında hem iç hem de dış ticaret maksadıyla satabilecekler. 

Madde 2 

İngiliz tüccarlardan mal alımı ve nakil işlemleri için belge şartı istenmeyecek.

Madde 3 

İngiliz tüccarlar, iç ticarette yerli tüccarlardan daha fazla vergi ödemeyecek, vergiler hem yerli hem de yabancı tüccarlar için eşit olacak. 

Madde 4 

Yabancı mallar, Boğaz’lardan serbest bir biçimde geçecek. 

Madde 5 

Antlaşma, süresiz olacak ve bu antlaşmadan doğan haklardan tüm devletler yararlanabilecek. 

Önemi 

Bu antlaşma ile birlikte dışarıdan Osmanlı Devleti pazarına giren tüm türden malların önü açıldığı için Yed-i Vahit yani Tekel uygulaması önemini yitirmiştir. 

Öte yandan bu antlaşma ile birlikte Osmanlı Devleti “yarı sömürge” bir devlet haline dönüşmüştür. 

II. Mahmut’un Kavalalı Mehmet Ali Paşa korkusu, devlete oldukça pahalıya mal olmuş ve devlet bu antlaşmadan yaklaşık 40 sene sonra iflas bayrağını çekmiştir. (Duyun-u Umumiye) 

Antlaşma sadece Osmanlı Devleti’ni olumsuz etkilememiş, ekonomisi pamuğa dayanan Mısır da bu anlaşma ile ciddi zararlar görmüştür. Hatta Osmanlı’da 1881 yılında kurulan Duyun-u Umumiye’nin bir benzeri olan borçlar idaresi, Mısır’da daha önce kurulmuştur. 

Öte yandan Mısır meselesi bu antlaşma ile sona ermemiş, antlaşmadan 2 sene sonra Nizip Savaşı patlak vermiştir. 

1533 İstanbul Antlaşması

1606 Zitvatorok Antlaşması

1699 Karlofça Antlaşması

1718 Pasarofça Antlaşması

1774 Küçük Kaynarca Antlaşması

1800 El Ariş Antlaşması

1812 Bükreş Antlaşması

1829 Edirne Antlaşması

1833 Kütahya Antlaşması

1833 Hünkar İskelesi Antlaşması

1838 Balta Limanı Antlaşması

1856 Paris Antlaşması 

1878 Berlin Antlaşması

1909 Racconigi Anlaşması

1912 Uşi Antlaşması

1925 Locarno Antlaşması

Sykes-Picot Antlaşması

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.